فرهنگ واژگان یونسکو – بخش فرهنگ
میراث فرهنگی(Cultural Heritage)
میراث را می‌توان به معنای آنچه از گذشتگان به ما رسیده است تعریف کرد. از نگاه کنوانسیون «حمایت میراث فرهنگی و طبیعی جهان» (مصوب ۱۹۷۲ م – ۱۳۵۱ ش) آنچه در ذیل ذکر می‌گردد به عنوان «میراث فرهنگی» تلقی می‌شود:
– آثار: آثار معماری، مجسمه‌سازی یا نقاشی در بناها، عوامل و بناهایی که جنبه باستانی دارند، کتیبه‌ها، غارها و مجموع عواملی که از نظر تاریخی، هنری و علمی دارای ارزش جهانی استثنایی هستند،
– مجموعه‌ها: مجموعه بناهای مجزا یا مجتمع که از نظر معماری، منحصر به فرد بودن، یا بستگی و موقع آنها در یک نظر منظره طبیعی، به لحاظ تاریخی هنری و علمی دارای ارزش جهانی استثنایی هستند،
– محوطه‌ها: آثار انسان یا آثاری که توأماً به وسیله انسان و طبیعت ایجاد شده است و نیز مناطق شامل محوطه‌های باستانی که به لحاظ تاریخی،زیبایی‌شناسی، نژاد شناسی یا مردم‌شناسی ایران دارای ارزش جهانی استثنایی هستند.
میراث طبیعی (Natural Heritage)
از نگاه کنوانسیون میراث جهانی، آنچه در ذیل ذکر می‌گردد «میراث طبیعی» به شمار می‌رود:
– آثار طبیعی متشکل از ترکیبات فیزیکی و زیست‌شناسی یا مجموعه‌ای از این نوع ترکیبات که از نظر زیبایی‌شناسی یا علمی حائز ارزش جهانی‌استثنایی هستند،
– ترکیبات ارضی و جغرافیایی طبیعی و مناطق کاملاً مشخص که زیستگاه حیوانات و منطقه رشد گیاهان مورد تهدید بوده، از نظر علمی و حفاظت‌حائز ارزش جهانی استثنایی هستند،
– محوطه‌ای طبیعی یا مناطق طبیعی که دقیقاً مشخص شده و به لحاظ علمی، حفاظت یا زیبایی طبیعی دارای ارزش جهانی استثنایی هستند.
میراث جهانی ( World Heritage Sites)
میراث جهانی به مجموعه مکان‌های فرهنگی یا طبیعی ثبت‌شده در سازمان یونسکو مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر گفته می‌شود که به صورت فهرستی توسط کمیته میراث جهانی این سازمان برگزیده شده‌اند. این گزینش بر اساس ۱۰ معیار مهم فرهنگی – طبیعی صورت میگیرد که جهت آشنایی بیشتر با آنها میتوانید به سایت کمیسیون ملی یونسکو – ایران و یا دستورالعمل مربوط به کنوانسیون میراث جهانی مراجعه فرمایید.
میراث فرهنگی زیر آب (Underwater Cultural Heritage)
میراث فرهنگی زیر آب به تمامی نشانه‌های زندگی بشری اطلاق می‌شود که دارای مشخصه فرهنگی- تاریخی یا باستان‌شناسی باشد و برای دوره‌ای خاص یا همیشه حداقل به مدت صدسال همه اثر یا بخشی از آن زیر آب وجود داشته باشد. مهمترین سند مرتبط با این میراث، کنوانسیون میراث فرهنگی زیر آب مصوب ۲۰۰۱ است.
کمیته میراث جهانی (World Heritage Committee)
این کمیته از ارکان مهم سازمان یونسکو است که اعضای آن همه‌ساله نشستی عمومی در کشورها و شهرهای گوناگون برای بررسی و ثبت آثار معرفی شده در فهرست میراث جهانی برگزار می‌کنند. کمیته میراث جهانی ترکیبی از نمایندگان دولتهای عضو کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی و منتخب اعضای کنفرانس عمومی یونسکو برای حداکثر یک دوره چهارساله است. این کمیته تنها بخش یونسکو است که مرجع ثبت آثار در فهرست میراث جهانی محسوب می‌شود.
فهرست میراث جهانی (World Heritage List)
این فهرست، لیستی از آثار طبیعی یا فرهنگی است که بر پایه کنوانسیون میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. این فهرست بر اساس ضوابط کمیته میراث جهانی تهیه و به روز رسانی می‌شود و در آدرس زیر قابل دسترسی است:
https://whc.unesco.org/en/list/
نکوداشت مشاهیر (UNESCO Commemorations and Anniversaries)
معرفی و بزرگداشت شخصیت‌ها و رویدادها و پاسداشت نقش آنان در خلق و توسعه تمدن بشری از جمله ابزارهای خلق مفاهمه و ادراک مشترک جهانی حول اموری چون صلح و دوستی است. «یونسکو» از سال ۱۹۵۶ با طرح برنامه «نکوداشت مشاهیر و رویدادها» به معرفی و شناساندن سهم و نقش مؤثر و اساسی شخصیت‌ها و رویدادهای کشورها، درمسیر غنای متقابل فرهنگ‌ها، ترویج تفاهم فرهنگی، گسترش مناسبات بین‌المللی و کمک به استقرار صلح گام نهاده است. این سازمان با هدف نزدیک کردن ملت‌ها و تعمیق گفت‌وگوی بین فرهنگی، مشاهیر برجسته کشورها را به عنوان عناصری پویا و ماندگار برای ترویج صلح و دوستی و گسترش مرزهای دانش و حکمت مورد تاکید قرار می‌دهد.
میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) (Intangible Cultural Heritage)
از نگاه «کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس» (۲۰۰۳)، عبارتِ میراث فرهنگی ناملموس به معنای اقدام‌ها، نمایش‌ها، ابرازها، دانش، مهارت‌ها ـ و نیز وسایل، اشیا، مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنهاست که جوامع، گروه‌ها و در برخی موارد افراد، آنها را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسند. این میراث فرهنگی ناملموس که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، مدام توسط جوامع و گروه‌ها در پاسخ به محیط، طبیعت و تاریخ آنها مجددا خلق می‌شود و حس هویت و استمرار را بر ایشان به ارمغان می آورد و بدین ترتیب احترام به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری را ترویج می‌کند. در این کنوانسیون، فقط به آن قسم میراث فرهنگی ناملموس توجه می‌شود که با اسناد بین‌المللی حقوق بشر، و نیز با ضرورت احترام متقابل میان جوامع، گروه‌ها و افراد و لزوم توسعه پایدار منطبق باشد.
سنت‌ها و بیان‌های شفاهی شامل زبان، هنرهای نمایشی، رفتارهای اجتماعی، مراسم مذهبی و جشن‌ها، دانش‌ها و رفتارهای وابسته به طبیعت و عالم، و هنرهای دستی سنتی می توانند از جمله مصادیق این میراث باشند.
ایکروم (ICCROM)– (International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property)
مرکز بین‌المللی مطالعه، حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی ارگانی است که با هدف حفاظت از میراث فرهنگی جهان از طریق آموزش، اطلاع‌رسانی، پژوهش، همکاری و برنامه‌های حمایتی و افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت و ظرافت مواریث فرهنگی تاسیس شده است. این مرکز که در ۲۱ اکتبر ۱۹۹۳ (۲۹ مهر ۱۳۷۲) در هجدهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان‌ملل به ثبت رسید، در شهر رم ایتالیا قرار دارد و از جمله مهمترین مراجع مشورتی یونسکو محسوب می‌شود.
ایکوموس (ICOMOS)– (International Council on Monuments and Sites)
شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه، سازمانی برای نگهداری و پاسداری از اماکن میراث فرهنگی در سراسر جهان است. ایکوموس در سال ۱۹۶۵ در ورشو پایه‌گذاری شد تا مشاوری برای یونسکو در رابطه با میراث جهانی باشد.
آی یو سی ان (IUCN) – (International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources)
اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، سازمانی بین‌المللی با هدف حفاظت از منابع طبیعی در سراسر کره زمین است. مأموریت آی‌یوسی‌ان تأثیرگذاری، تشویق، و کمک به جوامع سراسر جهان برای حفظ طبیعت و حصول اطمینان به این که هر گونه استفاده از منابع طبیعی و محیط زیست یک بهره‌گیری عادلانه و پایدار است و از جمله مهمترین مراجع مشورتی یونسکو به شمار می‌آید. مرکز این سازمان در گلان – سوئیس قرار دارد.
ایکوم (ICOM)– (International Council of Museums)
شورای بین‌المللی موزه‌ها یک سازمان تخصصی موزه‌ای و موزه‌داران در سطح جهانی است که به ارتقاء و محافظت از میراث‌های طبیعی و فرهنگی کنونی و گذشته، محسوس و نامحسوس، می‌پردازد. این سازمان مردم‌نهاد که در سال ۱۹۴۶ پایه‌گذاری شد تقریباً ۳۰٬۰۰۰ عضو در ۱۳۷ کشور جهان دارد. مقر ایکوم در شهر پاریس است و این شورا به ارائه مشاوره به یونسکو در موارد لزوم می‌پردازد.