کمیسیون ملی یونسکو در ایران پس از پذیرش عضویت ایران در یونسکو، با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در سال ۱۳۲۷ تشکیل شد. این کمیسیون برای تعیین اهداف، شرح وظایف و ارکان خود، اساسنامه‌ای را در سیزده ماده تنظیم کرد که بنا به پیشنهاد وزیر فرهنگ، در چهاردهم اردیبهشت ۱۳۲۸ هیئت وزیران به تصویب رسید. این اساسنامه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد تجدید نظر قرار گرفت و اساسنامه اصلاحی در هفده ماده و چهار تبصره پس از تأیید شورای عالی کمیسیون، از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی به هیئت دولت تقدیم شد و در بیست و نهم شهریور ۱۳۶۶ تصویب شد. علی‌اکبر متکان دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران است.
کمیسیون ملی یونسکو پنج نقش مشخص به عهده دارد:
- نقش رابط: رابط بین دولت، نهادهای دولتی و غیر دولتی با یونسکو، مراکز و دفاتر زیرمنطقه‌ای، منطقه‌ای و بین منطقه‌ای وکمیسیون‌های ملی دیگر کشورها و نهادهای نظام ملل متحد
- نقش مشورتی: ارائه خدمات مشاوره‌ای در زمینه‌های کاری یونسکو به دولت، نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط در خصوص نحوه مشارکت در فعالیت‌ها و برنامه‌های یونسکو
- نقش اطلاع‌رسانی: معرفی اهداف، راهبردها، برنامه‌ها و انتشارات یونسکو در سطح ملی از طریق رسانه‌های ملی و محلی، جمع‌آوری آمارها و داده‌های ملی همسو با زمینه‌های فعالیت یونسکو به منظور انتشار در جهان و ترجمه و انتشار کتب و اسناد یونسکو به زبان فارسی
- نقش هماهنگ‌کننده: انجام هماهنگی‌های لازم برای اجرای برنامه‌های یونسکو در کشور و فراهم‌ساختن زمینه شرکت مقامات و نهادهای دولتی، غیر دولتی و افراد برای حضور در گردهمایی‌ها و اجلاس‌های یونسکو.