ماده ۱
به موجب ماده هفتم اساسنامه سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد مصوب ۱۵/۴/۱۳۲۷ کمیسیون ملی تربیتی، علمی و فرهنگی (کمیسیون ملی یونسکو) که در این اساسنامه کمیسیون نامیده می شود، مرکز عمل و اداره امور برنامه‌های یونسکو در ایران است
ماده ۲
کمیسیون دارای شخصیت حقوقی است و اهداف و وظایف آن به شرح زیر است:
۱. مشارکت در فعالیت‌‌های یونسکو به منظور استقرار صلح و ایجاد تفاهم متقابل میان ملت‌ها از طریق اشاعه دانش و معرفت و اهتمام در امر نشر فرهنگ و آموزش
۲. تلاش در جهت برقراری، حفظ و بسط عدالت، آزادی و حقوق اساسی افراد انسانی با الهام از اصول اسلامی واهداف یونسکو از طریق همکاری با سازمان مرکزی یونسکو و مؤسسات تابعه آن
۳. تلاش برای اعتلای فرهنگ و اشاعه ارزش‌های انسانی و مبارزه با مفاسد اخلاقی، از راه تبادل فکری با صاحب‌نظران در قلمرو ادیان و مذاهب، تعلیم و تربیت و علم اخلاق
کوشش در غنی‌کردن اندیشه بشری از راه نشر و بسط دانش به منظور تعالی فضیلت‌های انسانی ۴.
شناخت فرهنگ‌های گوناگون جوامع و معرفی فرهنگ اسلامی و میراث فرهنگی ایران ۵.
۶. تعمیم آموزش و نیز مبارزه با بیسوادی به عنوان مانع عمده تعالی فکری و بسط توسعه فرهنگی، از طریق همکاری با یونسکو و مؤسسات تابعه
۷. همکاری و همگامی در ایجاد نظام نوین ارتباطات به منظور مبادله گسترده اطلاعات در مقیاس جهانی و مقابله با انحصارطلبی قدرت‌های سلطه‌جوی جهانی در این زمینه
۸. ایجاد ارتباط بین یونسکو و سازمان‌های دولتی و غیر دولتی کشور که در زمینه‌های آموزشی، تربیتی، علمی، فرهنگی و ارتباطات فعالیت دارند
۹. تسهیل و توسعه ارتباط با کمیسیون‌های ملی یونسکو در کشورهای دیگر، به ویژه کشورهای منطقه، به منظور همکاری در اجرای برنامه‌ها و انجام مطالعات مشترک
همکاری در اجرای طرح‌ها و برنامه‌هایی که در چارچوب فعالیت‌های یونسکو از سوی دولت ارائه می‌گردد.۱۰
پیشنهاد بودجه سالانه کمیسیون به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.۱۱
۱۲. تعیین مصرف وجوه و اموالی که به عنوان هدیه برای پیشرفت مقاصد یونسکو به کمیسیون ملی تقدیم می ‌شود و نظارت در مصرف آنها
ماده ۳
کمیسیون ملی یونسکو در ایران دارای ارکان زیر است:
۱. شورای عالی کمیسیون ملی یونسکو
۲. شورای اجرایی
۳. دبیرخانه
ماده ۴
شورای عالی کمیسیون ملی یونسکو – ایران عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری کمیسیون است و دارای ۱۴ عضو به شرح زیر می‌باشد:
۱. وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
۲. وزیر امور خارجه
۳. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
۴. وزیر آموزش و پرورش
۵. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو
۶. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
۷. مدیر عامل سازمان صدا وسیما جمهوری اسلامی ایران
۸. هفت تن از شخصیت‌های علمی و فرهنگی کشور. این گروه از میان مدرسان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و محققان و هنرمندانی انتخاب می‌شوند که در زمینه‌های علمی، فرهنگی، ارتباطی، و تعلیم و تربیت دارای تجربه باشند.
ماده ۵
ریاست شورای عالی با وزیر علوم، تحقیقات و فناوری است.۹.
ماده ۶
شخصیت‌های علمی و فرهنگی مذکور در بند ۸ ماده ۴ برای اولین دوره توسط وزیر علوم، تحقیقات و فناوری برای مدت سه سال تعیین می شوند و در دوره‌های بعد از میان دو برابر افرادی که وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به کمیسیون پیشنهاد می نماید با رأی مخفی اکثریت اعضا انتخاب می شوند.
ماده ۷
شورای عالی کمیسیون با دعوت رئیس کمیسیون حداقل دوبار در سال تشکیل جلسه می دهد. جلسه‌ها با حضور ده تن از اعضا رسمیت می‌یابد و تصمیمات آن با حداقل ۸ رأی معتبر خواهد بود. جلسات فوق‌العاده شورای عالی با دعوت رئیس کمیسیون یا درخواست اکثریت اعضا تشکیل می‌شود.
ماده ۸
وظایف شورای عالی کمیسیون به شرح زیر است:
تعیین سیاست‌ها و تصویب برنامه‌های اصولی کمیسیون ملی در قالب برنامه‌ها و فعالیت‌های عمومی یونسکو
استماع و تصویب گزارش سالانه کمیسیون که دبیرخانه تهیه و ارائه می نماید
اظهار نظر و توصیه پیرامون تأمین بودجه سالانه کمیسیون و تصویب آن
تأیید اعضای هیئت‌های نمایندگی اعزامی به کنفرانس عمومی که شورای اجرایی پیشنهاد می‌نماید
اظهار نظر در باره توسعه فعالیت‌های کمیسیون ملی
ایجاد ارتباط میان کمیسیون و سازمان‌های ذی‌ربط دولتی و غیردولتی
فراهم آوردن وسایل کمک به کسانی که طرح‌ها و برنامه‌های مناسب با فعالیت‌های یونسکو و منطبق با نیازها ارائه می‌نمایند
اظهار نظر در باره نشریه ‌های ادواری و دیگر انتشارات کمیسیون ملی یونسکو و برنامه‌ریزی برای توسعه و تکمیل آنها
ماده ۹
به منظور تهیه طرح‌های ارجاعی برنامه‌های کمیسیون ملی و مصوبات شورای عالی و پی‌گیری آنها شورای اجرایی کمیسیون با ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
) ۱. رئیس کمیسیون ملی (وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
۲. دبیرکل کمیسیون
۳. نماینده تام‌الاختیار وزیر آموزش و پرورش
۴. نماینده تام‌الاختیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
۵. معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
۶. رئیس سازمان میراث فرهنگی
۷. مدیرکل امور بین‌الملل وزارت امور
۸. نماینده تام‌الاختیار صدا و سیما
۹. نماینده تام‌الاختیار سازمان محیط زیست
۱۰. یک نفر از اعضای شورای عالی کمیسیون از میان شخصیت‌های علمی و فرهنگی مذکور در بند ۸
ماده ۴ به انتخاب رئیس کمیسیون برای مدت سه سال. تجدید انتخاب این عضو بلامانع است.
تبصره
شورای اجرایی هر ماه یکبار با حضور حداقل ۷ نفر تشکیل می‌شود و تصمیمات آن با اکثریت مطلق اعضای حاضر در جلسه معتبر است
ماده ۱۰
وظایف شورای اجرایی به شرح زیر است:
۱. کسب نظر از دولت در خصوص مشارکت در برنامه‌ریزی، اجرا یا ارزیابی برنامه‌ها و فعالیت‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی یونسکو و پیشنهاد در این زمینه‌ها به دولت
۲. پیگیری نظرات و پیشنهادهای دولت در مورد اجرای تصمیمات و توصیه‌های یونسکو
۳. طرح و تعقیب نظرات و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس عمومی و سایر مجامع یونسکو
۴. مراقبت اجرای تصمیمات و توصیه‌های شورای عالی کمیسیون
۵. پیشنهاد برنامه و بودجه کمیسیون به شورای عالی با نظر و همکاری دبیرخانه
۶. پیشنهاد اعضای هیئت اعزامی به کنفرانس عمومی به شورای عالی کمیسیون
۷. همفکری با دبیرکل درباره تعیین اعضای هیئت‌های اعزامی با کنفرانس‌های منطقه‌ای وبین‌الدول
۸. همکاری مستمر با دبیرخانه برای حسن اجرای وظایف محوله به دبیرخانه
۹. تصویب شرح وظایف کمیته‌های تخصصی
ماده ۱۱
کمیسیون ملی یونسکو دارای یک دبیرخانه دائمی است. دبیرخانه زیر نظر دبیرکل انجام وظیفه می‌کند و یکی از سازمان‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری محسوب می‌شود.
ماده ۱۲
دبیرکل از میان شخصیت‌های علمی و فرهنگی به پیشنهاد وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و تأیید هیئت دولت و با حکم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری منصوب می‌شود.
ماده ۱۳
وظایف دبیرخانه دائمی کمیسیون به شرح زیر است:
۱. تهیه طرح برنامه و بودجه سالانه کمیسیون با مشورت شورای اجرایی
۲. تدوین گزارش سالانه فعالیت‌های کمیسیون
۳. برقراری ارتباط میان کمیسیون و سایر مراکز، مؤسسات و ارگان‌های دولتی و انجام مشورت‌های لازم
۴. تسهیل و توسعه ارتباط با سایر کمیسیون‌های ملی به ویژه کشورهای منطقه به منظور همکاری در اجرای برنامه‌ها و مطالعات مشترک مربوط به فعالیت‌های یونسکو
۵. انجام مطالعات و تهیه طرح‌های مناسب با نیازهای کشور در مورد تعلیم و تربیت، علوم، فرهنگ و ارتباطات با همکاری کمیته‌های تخصصی
۶. نظارت بر اجرای برنامه‌های یونسکو و تهیه اسناد و مدارک لازم در این مورد و پیگیری این امور
۷. برقراری ارتباط منظم با نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو
۸. تهیه و ترجمه و انتشار کتب و نشریات ادواری یونسکو و مؤسسات دیگر علمی و فرهنگی و تربیتی
۹. پیگیری وظایفی که توسط شورای عالی به دبیرخانه محول می‌شود
ماده ۱۴
دبیرخانه دارای گروه‌ها یا ادارات زیر است:
ـ آموزش و پرورش
ـ علوم
ـ علوم اجتماعی و انسانی
ـ ارتباطات
ـ فرهنگ
تبصره
رؤسای گروه‌ها یا ادارات فوق از میان صاحب‌نظران و متخصصان مربوط به‌ وسیله دبیرکل منصوب می‌شوند.
ماده ۱۵
هر یک از گروه‌ها یا ادارات موضوع ماده ۱۴، دارای کمیته‌‌های تخصصی متشکل از نمایندگان مؤسسات و سازمان‌های دولتی ذی‌ربط و متخصصان دانشگاهی و صاحب‌نظران می‌باشد. ارتباط این کمیته‌ها با یونسکو و مؤسسات تابعه آن از طریق دبیرخانه کمیسیون ملی انجام می‌شود.
ماده ۱۶
اعضای کمیته‌های تخصصی با پیشنهاد دبیرکل و حکم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری برای مدت دو سال منصوب می‌شوند
تبصره ۱
رئیس هر گروه یا اداره به‌عنوان دبیر و نماینده کمیسیون ملی با داشتن حق رأی در کمیته‌های تخصصی ذی‌ربط شرکت می نماید
تبصره ۲
هریک از کمیته‌های تخصصی شرح وظایف خود را تدوین و برای تصویب به شورای اجرایی کمیسیون پیشنهاد می نماید
ماده ۱۷
بودجه کمیسیون از طریق زیر تأمین می‌شود:
۱. وجوهی که هر ساله در اعتبارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیش‌بینی می‌شود و به صورت کمک در اختیار دبیرخانه قرار می‌گیرد
۲. کمک‌های دیگر دولت، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی
۳. کمک و هدایای سازمان‌های غیر دولتی و مردم
۴. درآمدهای اختصاصی