گزارش برگزاری سمینار ملی پژوهش در زمینه کاربرد فناوریهای جدید به ویژه ابزارهای الکترونیکی همراه در فرآیندهای یاددهی- یادگیری/ ۶ اسفند ماه ۱۳۹۳
“سمینار ملی پژوهش در زمینه کاربرد فناوریهای جدید به ویژه ابزارهای الکترونیکی همراه در فرآیندهای یاددهی- یادگیری” با همکاری کمیسیون ملی یونسکو – ایران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی و قطب علمی آموزش و حمایت وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۹۳ در هفته جهانی یادگیری از طریق ابزارهای الکترونیکی همراه ( ۲۳- ۲۶فوریه ۲۰۱۴)، در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی برگزار شد.
هدف از برگزاری این سمینار که با حضور نمایندگان بیش از ۱۵ دانشگاه و موسسه پژوهشی وابسته (پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، انجمن تکنولوژی آموزشی ایران، انجمن یادگیری الکترونیکی، مرکز امور بینالملل مدارس خارج از کشور، سازمان مدارس غیردولتی و مشارکتهای مردمی، جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی، سازمان آموزش و پرورش استثنایی، سازمان نهضت سوادآموزی، و دانشگاههای تربیت مدرس، صنعتی شریف، علامه طباطبایی، آزاد اسلامی، و شرکت همراه اول) و همچنین انجمنهای علمی تخصصی و سازمانهای غیردولتی مربوط به حوزه آموزش و یادگیری برگزار شد عبارت بود از: آشنایی دانشگاهیان و جامعه علمی کشور با اهمیت کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در فرآیندهای یاددهی- یادگیری، فراهمساختن زمینه بحث و تبادلنظر میان دانشگاهیان، پژوهشگران و برنامهریزان آموزشی و دانشجویان در خصوص فرصتها و چالشهای مربوط به کاربرد اینگونه فناوریها، شناخت و مستندسازی پژوهشهای انجام شده در این حوزه، تقویت همکاری بین بخشی بین جامعه علمی، پژوهشی و سیاستگذاری، تعیین ساز وکارهای لازم برای بکارگیری ابزارهای الکترونیکی همراه در نظامهای آموزشی و یادگیری ایران با توجه به نتایج پژوهشهای معتبر علمی، تعیین مسیرهای آینده پژوهشی در زمینه کاربرد ابزار های الکترونیکی همراه در فرآیندهای یاددهی- یادگیری.
نشست فوق در چهار بخش جلسه افتتاحیه، جلسات کاری، میزگرد تخصصی و جلسه اختتامیه برگزار شد. در مراسم افتتاحیه، پس از تلاوت آیاتی چند از کلامالله مجید و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، دکتر حمیدرضا عظمتی، رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی و رئیس قطب علمی آموزش، دکتر محمدرضا سعیدآبادی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو و استرکیش لاروش، رئیس و نماینده دفتر منطقهای یونسکو در تهران سخنرانی کردند.
دکتر عظمتیضمن خیرمقدم به شرکت کنندگان اظهار داشت: “پژوهش موجب پویایی علم است و لازمه پژوهش، آموزش صحیح است؛ زیرا در عرصه آموزش، انتقال علم صورت میگیرد. برای ارتقای سطح آموزش، متغیرهای تاثیرگذار بسیاری موثرند که از آنجمله می توان به مدیریت آموزشی، برنامهریزی، محتوا، مهارت معلمان و فضای آموزشی و…اشاره کرد. برای آموزش، از ابزارهای مختلفی استفاده می شود که ابزارهای الکترونیک همراه از آنجملهاند. در زمینه استفاده از این فناوری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی به واسطه فعالیت در عرصههای مختلف در آموزشکدهها و پژوهشکدههای خود توانسته است جایگاه خود را به عنوان یک خاستگاه مهم آموزش و پرورش معرفی کند.” وی در ادامه افزود: “دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی تنها دانشگاهی است که تربیت دبیر فنی را برعهده دارد، وجود قطب علمی آموزش در این دانشگاه، و وجود رشتههای تحصیلی آموزش- محور نیز از شاخصهای برجسته این دانشگاه نسبت به سایرین است.” دکتر عظمتی در خاتمه در زمینه گسترش همکاری با سازمانهایی نظیر یونسکو اظهار امیدواری کرد.
سپس دکتر سعیدآبادی در سخنرانی خود اظهار داشت: “یونسکو دو هدف مهم را دنبال میکند که عبارت است از: صلح و توسعه پایدار و برای رسیدن به این دو هدف از پنج حوزه تخصصی خود یعنی بخشهای آموزش، علوم طبیعی، فرهنگ، علوم اجتماعی و فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره میبرد. با این حال، برای تحقق دو هدف مذکور، حوزه آموزش مهمترین نقش را ایفا میکند. یکی از مهمترین ابزاری که امروزه در گسترش آموزش نقش بسزایی دارد، فناوری اطلاعات و ارتباطات و به نوعی استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه است. اما باید به این نکته شود که استفاده از این ابزارها علاوه بر گسترش آموزش، بر یادگیری نیز تاثیر زیادی دارد. ورود تکنولوژی به بحث آموزش، فقط جنبه ابزاری ندارد بلکه تاثیرات غیر ابزاری نیز خواهد داشت که هرکشور باید با رصدکردن این تاثیرات و تغییرات پارادایمی، از این تکنولوژی جدید به طور موثر، هدفمند و هوشمندانه استفاده کند.” دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ادامه افزود: “در زمینه استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه، چالشهایی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه شود. یکی از این چالشها، تعیین محتوای یادگیری است که باید با توجه به فرهنگ و ارزشهای بومی و ملی ما تهیه شود. سیاستی که در جهان در استفاده از این نوع ابزارهاست به طور عموم بهدنبال یکسانسازی فرهنگی است؛ یعنی یکسان شدن ارزشها، سنتها، نوع نگرش به زندگی و.. ، بر این اساس، نوع محتوایی که باید برای یادگیری به دنبال آن بود از اهمیت ویژهای برخوردار است. چالشهای دیگر، متنوعشدن، خصوصیشدن و تجاریشدن یا همان درآمدزا شدن محتوا و نیز بینالمللیشدن این تجارت است. علاوه بر چالشهای مذکور، شناخت سواد اطلاعاتی دانشآموزان و تعیین مطالب با ارزش و بیارزش و غیرمفید برای آنها و آگاهیبخشی به معلمان در این زمینه نیز از دغدغههایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.”
استرکیش لاروش، رئیس و نماینده دفتر منطقهای یونسکو در تهران در سخنرانی خود ضمن بیان اینکه امروزه دسترسی به ابزارهای الکترونیک همراه بسیار زیاد شده است، مهمترین معضل در یادگیری از طریق این ابزارها را چگونگی استفاده از این فناوری عنوان کرد. وی سپس به نقش معلمان در مشارکت برایآموزش از طریق ابزارهای الکترونیک همراه اشاره کرد و افزود: “آموزگاران، ستونهای نظام آموزش و پرورش هستند و مشارکت ایشان برای هرگونه تلاشی جهت آموزش با استفاده از فناوریهای ارتباطات و اطلاعات دارای اهمیتی حیاتی است. در این خصوص چهار چالش به شرح زیر مطرح میشود که پرداختن به آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است:
۱- چگونه یادگیری با استفاده از فناوری همراه نقش معلمان را دستخوش تغییر کرده است و چه رویکردهای فراگیری، متضمن استفاده بهینه از این فناوریها در جهت بهبود کیفی آموزش خواهد بود. فناوریهای همراه چگونه باید در محیطهای آموزش رسمی و غیررسمی بهکار گرفته شود؟
۲- چگونه فناوریهای همراه موجب افزایش توان و ظرفیت و توسعه حرفهای آموزگاران و بهبود تعامل آنان با دانشآموزان به خصوص در شرایط منابع محدود میشود؟
۳- چه ابزارها و محتوایی موجب تسهیل یادگیری، ارزیابی و مدیریت کلاس درس میشود؟ آموزگاران و دانشآموزان چگونه میتوانند منابع یادگیری خود را با استفاده از فناوریهای همراه مناسبسازی کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند؟
۴- و بالاخره چه فضاهای سیاستگذاری، چه در سطح ملی، محلی یا مدرسهای، معلمان را در استفاده موثر از فناوریهای نوین همراه، در بهبود نتایج تحصیلی کمک میکند؟ و چه رویکردهایی متضمن ادامه، تصحیح و گسترش پروژه های موفق میشود؟”.
پس از مراسم افتتاحیه، جلسات کاری و پانل تخصصی به شرح زیر برگزار شد:
جلسه کاری اول: مبانی نظری و روششناختی کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در فرآیندهای یاددهی و یادگیری
رئیس جلسه: دکتر الهه امینیفر
سخنرانان و عنوان سخنرانی:
دکتر زهرا حسینی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی: Mobile for learning mobility
دکتر جواد حاتمی، دانشیار دانشگاه تربیت مدرس: تکنولوژیهای نوین آموزشی مانع یا تسهیلگر
دکتر غلامعلی منتظر، دانشیار دانشگاه تربیت مدرس: بررسی زیرساختهای آموزش از طریق فناوریهای نوین در ایران نسبت به سایر کشورها
جلسه کاری دوم: بهترین تجارب و بومیسازی کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در فضای آموزش و یادگیری در ایران
رئیس جلسه: دکتر نصری، قائممقام قطب آموزش دانشگاه فرهنگیان
سخنرانان و عنوان سخنرانی:
دکتر روشن احمدی: ارائه گزارش عملکرد طرح پژوهشی آموزش سیار در وزارت آموزش و پرورش
سخنرانان: دکتر ناصر مزینی، دانشیار دانشگاه علم و صنعت: تولید محتوای الکترونیکی، چالشها و ضوابط تولید و بومیسازی آن
دکتر سید موسوی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی: اهداف همراه اول از شراکتگزینی با دانشگاه در جهت ارتقای دانش
پانل بحث و تبادلنظر: پیشبینی و آیندهنگری در زمینه کاربرد فناوریهای جدید بهویژه ابزارهای الکترونیکی همراه در خدمت ارتقای کیفیت در آموزش و یادگیری در ایران
اعضای پانل:
دکتر علیائی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی
دکتر محب حسینی، مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو، و هماهنگکننده برنامه آموزش یونسکو در ایران
دکتر نصری: قائم مقام قطب علمی آموزش
دکتر محب حسینی در سخنرانی خود اظهار داشت: “توجه به موضوع ابزارهای الکترونیکی همراه Mobile) Learning) در آموزش و یادگیری از سال ۲۰۱۱ با تعیین هفتهای جهانی ( ۲۳- ۲۶فوریه ۲۰۱۴) به این نام از سوی یونسکو مطرح شد و از آن پس، هر سال این هفته به یک عنوان نامگذاری میشود. سال گذشته این هفته با عنوان «توانمندسازی معلمان در زمینه فناوری» نامگذاری شده بود و امسال نیز عنوان آن «تکنولوژی به مثابه اهرمی برای توانمندسازی زنان و دختران» در نظر گرفته شد. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، زنان بهطور برابر با مردان از فرصتهای آموزشی و اشتغال برخوردار نیستند. براین اساس، یونسکو با بهرهگیری از ابزارهای الکترونیکی همراه، به دنبال توانمندسازی زنان است تا علاوه بر رفع چالشهای زندگی، بتوانند زندگی خود را بهتر مدیریت کنند. یونسکو به این نتیجه رسیده است که اگر زنان در استفاده صحیح از فناوریهای نوین توانمند شوند، به تدریج شاهد توسعه و صلح پایدار انسانی جوامع خواهیم بود. براساس شاخصهای توسعه هزاره، تضمین برابری جنسیتی در همه ابعاد یکی از اهداف اصلی یونسکو است، بنابراین، این سازمان در حوزه توانمندسازی زنان دید جامعی دارد. بسیاری از کشورها در حوزه آموزش پیشرفت چندانی نداشتهاند و این در حالی است که خوشبختانه ایران در این حوزه دارای یک مزیت تطبیقی است، به طوری که ما در برابرسازی فرصتهای آموزشی برای زنان و دختران در سطوح مختلف ابتدایی، متوسطه و حتی آموزش عالی از آمارهای نسبتا خوبی در مقایسه با کشورهای جهان سوم برخورداریم.”
مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو در مورد کاربرد گسترده ابزارهای الکترونیکی همراه در ترویج خواندن و یادگیری افزود: “ابزارهای الکترونیکی همراه با قابلیتهایی که در اختیار دارند، زمینه دسترسی به دادههای یادگیری در هر زمان و مکان را فراهم میکنند و یکی از ابزارهای کلیدی برای ترویج فرصتهای یادگیری مادامالعمر به شمار میروند. بر این اساس، نقش مهمی در شکلگیری جوامع یادگیرنده و دانشمدار ایفا میکنند. از قابلیتهای گستره این ابزارها، ترویج خواندن، به اشتراک گذاشتن دادههای آموزشی، تولید دادهها و محتوای آموزشی بدون توجه به مرزهای جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی، تسهیل و هدایت خود- یادگیری، تغییر فضاهای یادگیری، کمک به فراگیران دارای ناتوانی جسمی، پرکردن شکاف آموزش رسمی و غیررسمی و جذاب انواع متنوع فراگیران (کودکان، زنان، جوانان و بزرگسالان) در جهت همگانیکردن آموزش است. براساس آمارهای اعلام شده از سوی یونسکو، مردان کشورهای در حال توسعه به میزان ۳۳ دقیقه و زنان ۲۰۷ دقیقه از طریق موبایل به مطالعه میپردازند. براساس این گزارش، یک سوم این افراد از گوشیهای خود برای خواندن داستان برای کودکان خود استفاده میکنند.” دکتر محبحسینی با نگاهی مقایسهای بین دسترسی مردم جهان به امکانات مطالعه و امکانات زیستی ادامه داد: “چهار و نیم میلیارد نفر به سرویسهای بهداشتی سالم دسترسی دارند و این در حالی است که ۶ میلیارد نفر به گوشهای همراه دسترسی دارند. بنابراین، مطالعه از طریق موبایل برای همه قابل امکان است. خواندن صد صفحه مطلب، از طریق گوشهای تلفن همراه دو دلار هزینه دارد در صورتیکه مطالعه همین میزان مطالب از طریق کتابهای کاغذی یا سنتی بین ۱۵ تا ۳۰ دلار هزینه دارد. در کشوری مانند انگلستان، براساس نرخ جمعیت برای هر ۱۵ هزار نفر یک کتابخانه وجود دارد و این در حالی است که در کشوری مانند نیجریه، برای هر یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر یک کتابخانه وجود دارد.
به هر ترتیب، یونسکو به این نتیجه رسیده است که فناوریهای جدید در وضعیتی غیرقابل کنترل در حال ورود به کشورها است، بنابراین به کشورها هشدار میدهد با تدوین سیاستهای مناسب و تمهیدات لازم و کسب آمادگیهای لازم، با چالشهای اخلاقی و یکسانسازی فرهنگی ناشی از رشد این فناورهای نوین روبهرو شوند. در تاریخ ۴ اسفندماه امسال، نشست مشترکی با شورای عالی آموزش و پرورش با عنوان «نشست عالیرتبه هماندیشی در زمینه کاربرد فناوریهای جدید به ویژه ابزارهای الکترونیکی در ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری» با حضور نمایندگانی از وزارت علوم، وزارت بهداشت و سازمان آموزش فنی و حرفهای، برگزار شد. نتیجه این نشست که هدف از برگزاری آن، ارزیابی عملکرد کشورمان در این حوزه و بررسی چشماندازها بود، به تدوین یک بیانیه منجر شد که قرار شد در اختیار نهادهای سیاستگذاری و یونسکو قرار گیرد”.
در جلسه اختتامیه، دکتر محب حسینی، مباحث جلسات سمینار را جمعبندی و توصیههای سمینار را با عنوان”توصیه های مربوط به پژوهش در زمینه کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در فرآیندهای یاددهی و یادگیری در نظام آموزش و یادگیری ایران” قرائت کرد.
در پایان به شرکتکنندگان، گواهینامه حضور در سمینار اعطا شد.
تهیه و تنظیم: پیمانه پورهادی