توصیههای کنفرانس ملی ارزیابی پیشرفت در مولفههای مختلف آموزش برای توسعه پایدار در ایران تهران ، ۹ اردیبهشت ۱۳۹۳، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، آرشیو ملی ایران
آموزش برای توسعه پایدار، رویکردی از آموزش است که در جستجوی توانمندسازی مردم به منظور پذیرش مسئولیت برای ایجاد یک آینده پایدار است. با توجه به اینکه در سال پایانی دهه آموزش برای توسعه پایدار ملل متحد (۲۰۱۴-۲۰۰۵) قرار داریم، بررسی میزان پیشبرد مولفههای مختلف برنامه در کشور که ابعاد چندگانه (زیستمحیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی) آموزش برای توسعه پایدار را تشکیل می دهد، از ضرورت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس، شرکتکنندگان در کنفرانس ملی ارزیابی پیشرفت در مولفههای مختلف آموزش برای توسعه پایدار در ایران که در تاریخ ۹ اردیبهشت در سازمان اسناد و آرشیو ملی ایران (سازمان اسناد و کتابخانه ملی) برگزار شد، توصیههای زیر را در زمینه ارتقای آموزش برای توسعه پایدار در ایران برای اقدام به نهادهای متولی آموزش برای توسعه پایدار در کشور و یونسکو پیشنهاد می کنند:
آموزش:
۱- مجموعه اقدامهای صورتگرفته در زمینه دسترسی به آموزش، ایجاد فرصتهای برابر آموزشی برای دختران و پسران، عدالت آموزشی، رشد مهارتآموزی، توانمندسازی نیروی انسانی، بهکارگیری روشهای فعال و اکتشافی در فرآیند آموزش و یادگیری و خودمراقبتی برای حفظ سلامت، بیانگر مفهومسازی لازم در ارتباط با مولفههای آموزش برای توسعه پایدار در حوزههای آموزش عمومی، آموزش عالی و آموزش پزشکی در کشور است. باتوجه به نقش محوری آموزش عمومی در توانمندسازی نیروی انسانی و ارتباط آن با مفاهیم آموزش برای توسعه پایدار، پیشنهاد می شود حداقل ۵% از درآمد تولید ناخالص به آموزش عمومی اختصاص یابد.
۲- ادغام مفهوم آموزش توسعه پایدار در قانونها و سیاستهای آموزشی کشور: همانطور که موضوع آموزش برای همه در برنامه پنجم توسعه لحاظ شده است، موضوع ” آموزش برای توسعه پایدار” نیز در برنامه ششم توسعه گنجانیده شود.
۳- ترویج فرهنگ یادگیری مادامالعمر: با توجه به جامعیت مفهوم آموزش برای توسعه پایدار که دلالت بر ترویج و نهادینهکردن فرهنگ یادگیری مادامالعمر و تفکر نقادانه در جهت دستیابی به جامعه یادگیرنده دارد. توصیه می شود تمهیدات ویژهای توسط نهادهای ذیربط اتخاذ شود که سیاستگذاران، برنامهریزان و تصمیمگیران نیز آموزش لازم را در زمینه آموزش برای توسعه پایدار کسب کنند تا بتوانند آن را در سیاستگذاریها و برنامهریزیها لحاظ کنند.
۴- با توجه به نقش اصلی و مهم نیروی انسانی در حوزه آموزش رسمی برای تحقق اهداف توسعه پایدار، نهادهای ذیربط (وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، برنامهها و دورههای آموزشی ویژهای برای توانمندسازی استادان دانشگاهها، مربیان و معلمان برای آشنایی با مفاهیم برنامه اتخاذ کنند.
۵- آموزش اجتماعی: آموزش برای توسعه پایدار به دستیابی به شیوههای زندگی مبتنی بر عدالت اجتماعی، امنیت غذایی، حراست زیستمحیطی، ترویج فرهنگ نقادانه، احترام به ارزشهای مرتبط با انسجام اجتماعی و اقدام مشارکتمحور می انجامد. در این ارتباط، نقش رسانهها بهویژه صدا و سیما با توجه به تنوع و برد مخاطبانی که دارد در افزایش درک و آگاهیهای عمومی از مسائل مربوط به پایداری، از اهمیت ویژهای برخوردار است. از این رو، از سازمان صدا و سیما درخواست می شود نقش محوری را در آموزش اجتماعی مربوط به توسعه پایدار بر عهده گیرد و با همکاری نهادهای ذیربط برنامههایی را برای آگاهسازی افکار عمومی تهیه و اجرا کند.
۶- توسعه فرصتهای یادگیری بهویژه در آموزشهای غیر رسمی و آزاد، و متنوعسازی نظامهای آموزش مهارتی با توجه به نیازهای یادگیری گروههای هدف
۷- تدوین برنامه عمل جامع و فراگیر آموزش توسعه پایدار در محیط زیست و منابع طبیعی در سطح ملی با همکاری و مشارکت کلیه نهادهای متولی آموزش توسعه پایدار در کشور
۸- برنامهریزی نیروی انسانی به منظور ایجاد انطباق بین نظام آموزشی و نیازهای بازار کار
۹- ارزیابی و بازنگری نظام آموزش مهارتی ایران در انطباق با مفاهیم آموزش توسعه پایدار، نیازهای بازار کار، مزیتهای منطقهای و آمایش سرزمینی و افزایش بازده خصوصی و بازده اجتماعی آموزشهای مهارتی
۱۰- ارتقای آموزشهای مهارتی و ترویج فرهنگ کار و کارآفرینی، دانش اجتماعی کار، کیفیت کار و کار شایسته در خصوص پایداری اقتصادی با توجه به فناوریهای دوستدار محیط زیست
۱۱- شناسایی، ارزشیابی و اعتباربخشی انواع مختلف آموزشهای مهارتی
۱۲- کیفیتبخشی آموزش شهروندی و توانمندسازی مردم از طریق انتقال مهارتهای اساسی مربوط به مفاهیم آموزش توسعه پایدار توسط شهرداریها و شورای شهر
۱۳- توانمندسازی زنان در زمینه مهارتهای زندگی و اشتغال از طریق برگزاری کارگاههای آموزشی در زمینه کارآفرینی، آموزش مشاغل خانگی، آموزش پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و ارتقای سلامت زنان
۱۴- تقویت آموزش شهروندی برای حفظ و ارتقای پایداری اجتماعی در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و حمایت از آسیبدیدگان با تمرکز بر ششگروه هدف: کودکان (مهدهای کودک، کودکان خیابانی، کودکان کار، ایتام، بیسرپرست) زنان (بیسرپرست، خودسرپرست و سرپرست خانوار و آسیبدیده و مطلقه، در معرض آسیب) خانوادهها (آموزشهای پیش از ازدواج تا پس از طلاق) معلولان (جسمی و ذهنی)، سالخوردگان، اقشار آسیبپذیر و معتادان
۱۵- کمک به اصلاح مواد آموزشی و درسی در تمام مقاطع تحصیلی با رویکرد فرهنگسازی کار، تعاون و کارآفرینی
۱۶ – ادغام آموزشهای هدفمند و کاربردی در خصوص اهداف توسعه پایدار و ارزیابی و پایش آموزشها برای تعیین اثربخشی آنها
پژوهش:
۱- با توجه به اینکه پژوهشهای لازم در زمینه شاخصها و مولفههای مختلف آموزش برای توسعه پایدار متناسب با چارچوبهای ملی و محلی صورت نگرفته است، از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاهها و موسسههای پژوهشی به عنوان متولیان پژوهش کشور درخواست می شود تا با همکاری نهادهای متولی آموزش توسعه پایدار (وزارت آموزش و پرورش، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار و امور اجتماعی، شهرداری و… ) شاخصهای ملی را در ارتباط با مولفههای مختلف آموزش برای توسعه پایدار تدوین کنند و پیشبرد آنها را مورد نظارت و ارزیابی قرار دهند.
۲- انجام پژوهشهای لازم برای استفاده از فناوریهای دوستدار محیط زیست و منابع طبیعی و بهرهگیری از دانش و تجربه ملی بومی و الگوی محلی و افزایش برنامههای بازتوانمندسازی جوامع محلی در ارتباط با مولفههای مختلف آموزش توسعه پایدار
۳- انجام مطالعات تطبیقی در خصوص اقدامهای جمهوری اسلامی ایران در زمینه آموزش برای توسعه پایدار با دیگر کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته
تقویت مشارکت سازمانهای مردمنهاد، غیر دولتی و انجمنهای علمی- تخصصی در طراحی، اجرا و ارزیابی پیشبرد اهداف آموزش توسعه پایدار در کشور:
– تسهیل در بهرهمندی از ظرفیتهای بخشهای غیر دولتی بهویژه سازمانهای مردمنهاد از طریق کاهش موانع موجود و تدوین ساز و کارهای لازم برای ارتقای مشارکت آنها در تحقق اهداف برنامه
ارتقای همافزایی و ترویج رویکرد بین بخشی و بین نهادی در تحقق آموزش برای توسعه پایدار در کشور:
– با توجه به ماهیت بین بخشی و بین نهادی موضوع آموزش برای توسعه پایدار، ضرورت دارد که کلیه نهادهای متولی برنامه شامل نهادهای دولتی، غیر دولتی و نیز بخش خصوصی در تحقق اهداف این برنامه مشارکت گستردهای داشته باشند و عزم ملی، اراده سیاسی و همافزایی خود را برای تحقق اهداف برنامه ارتقا دهند. در این ارتباط، لازم است مکانیسمهای همکاری و هماهنگی بین بخشی با همکاری نهادهای متولی برای پیشبرد موفق برنامه طراحی و اجرا شود.
سرمایهگذاری در زمینه آموزش برای توسعه پایدار:
– آموزش برای توسعه پایدار، اقدامی است که نتایج آن در بلندمدت، در آینده مشخص می شود. الگوهای توسعه ناپایدار، آثار مخرب انسانی، اجتماعی و زیست محیطی گستردهای به همراه دارد که امکانات نسل-های حال و آینده و پایداری زندگی اجتماعی را به چالش می کشد. از این رو، از همه نهادهای متولی آموزش توسعه پایدار در کشور درخواست می شود تمهیدات لازم را برای تخصیص منابع مالی ویژه برای پیشبرد آموزش برای توسعه پایدار در سطح ملی مطابق با نقش نهادیِ خود انجام دهند.
نهادینهسازی آموزش برای توسعه پایدار:
۱- تدوین برنامه راهبردی کشور در زمینه آموزش برای توسعه پایدار و نیز مشخصکردن نقش و وظیفه هر یک از نهادها و وزارتخانهها در پیشبرد اهداف برنامه
۲- توصیه می شود کلیه نهادهای متولی آموزش برای توسعه پایدار در کشور، واحدی را برای پیشبرد برنامه، شاخصسازی و عملیاتیکردن اهداف برنامه تشکیل دهند.
۳- با توجه به اینکه یونسکو در بین نهادهای تخصصی ملل متحد، متولی برنامه آموزش برای توسعه پایدار است، پیشنهاد می شود که کمیسیون ملی یونسکو با همکاری کمیته ملی آموزش و توسعه پایدار به عنوان دبیرخانه و نهاد هماهنگی ملی، برای پیشبرد و پایش اهداف برنامه اهتمام لازم را انجام دهد.
ترویج گفتگوهای ملی در زمینه آموزش برای توسعه پایدار:
– با توجه به ماهیت بین بخشی و بین رشتهای برنامه آموزش برای توسعه پایدار که مبتنی بر سه مفهوم توسعه، پایداری و ارتباط بین اجزا و عناصر میاننسلی است، لازم است به طور متناوب نشستها و سمینارهای تخصصی در خصوص شاخصها و نشانگرهای ملی برای آموزش برای توسعه پایدار، راهبردهای ارزیابی و به اشتراکگذاردن بهترین تجربهها با مشارکت نهادهای ذیربط و کمیسیون ملی یونسکو در سطح ملی برگزار شود.