کرمانشاه شهر خلاق خوراک‌شناسی

کرمانشاه یا کرمانشاهان مرکز استان کرمانشاه با مساحتی در حدود ۲۴ هزار و ۶۴۰ کیلومتر مربع با جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر است که از چهارده شهرستان ۳۵ شهر، ۳۱ بخش و۸۴ دهستان تشکیل شده است. نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان شهرهای ایران است که بین فلات ایران و جلگه بین‌النهرین واقع شده است و دارای ۳۷۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق  است. کرمانشاه در قسمت شمال غربی کوه زاگرس قرار گرفته از شمال به کردستان از جنوب به لرستان و ایلام از شرق به همدان و از غرب به دیاله و حلبچه در کشور عراق محدود می‌شود.

نوشته‌های تاریخی بیانگر این است که کرمانشاه از نخستین مراکز تمدن بشری بوده‌است.این منطقه در مسیر شاهراه‌های ارتباطی مهمی چون جاده شاهی و راه ابریشم بوده و موقعیتی استثنایی در مراودات تجاری و حمل‌ونقل کالا برای این سرزمین ایجاد کرده است. کرمانشاه یکی از مراکز اصلی مسکونی در دوره مادها بوده و در زمان هخامنشیان و ساسانیان نیز با نام ماد از مراکز مهم سیاسی محسوب می‌شده ‌است.

این استان یکی از مناطق پراهمیت در دوران تاریخی بوده ‌است و آثار بسیار زیاد و ارزشمندی از آن دوره در این استان مانند تاق بستان، کتیبه بیستون و معبد آناهیتا باقی مانده‌است و در طی سده‌های گوناگون نیز به‌دلیل جایگاه ویژه و راهبردی کرمانشاه، این شهرستان دارای اهمیت ویژه‌ای بوده‌ و امروزه نیز از مهم‌ترین شهرهای غرب ایران به‌شمار می‌رود.

استان کرمانشاه بین فلات ایران و جلگه بین‌النهرین قرار دارد. همین امر سبب کوهستانی بودن آن شده است. تنوع آب‌وهوایی در این استان بسیار است. به‌گونه‌ای که استانی چهارفصل محسوب می‌شود. قصر شیرین در این استان دارای آب‌و‌هوایی گرم است و شهرهایی چون پاوه و سنقر دارای آب‌وهوایی کوهستانی و سرد هستند.

تاریخچه برخی از خوراک ‌های کرمانشاهی 

نان تیری

 نان گرد نازک و به رنگ سفید است. دلیل نام‌گذاری آن به تیری به این علت است که چونه های این نان را توسط وسیله ای به نام ترکه که در گویش محلی چوتیری می نامند پهن و نازک می کنند نان سنتی و محلی که در دالاهو و برخی مناطق استان درست می شود برای مراسم مختلفی مانند مراسم های مذهبی، آیینی، نذرها، جشن های عروسی و عزا کاربرد دارد در عروسی ها و حنابندان این نان نازک محلی را حتماً روی غذاهایی مثل پلو ماسوا، چلو گوشت و … که توی مجمع های روحی یا مسی می کشند قرار می‌دهند گردی این نان منشأ گرفته از همان گردی جهان است و رنگ سفید آن اشاره به سفید بختی دارد. در مراسم‌های عزا حلوای درست شده را حتما درون نان تیری می گذارند و تقسیم می کنند.

بژی

بژی از دیرباز در نوروز و سفره هفت سین جا داشته است. بژی از مصدر (ژیان یا ژیین) است که مفهوم زندگی کردن را القا می کند. در فرهنگ بومی کرمانشاهان در بقچه پسری که سربازی می رود به عنوان توشه راه بژی می گذارند، چون قرار است نقطه عطف زندگی‌اش را تجربه کند. در مراسم ازدواج نیز بژی جایگاه خاصی داشته و هم برای پذیرایی از مهمان ها استفاده می شد و هم در پارچه ایی می گذاشتند و به کمر عروس می بستند به عنوان نمادی از رزق، روزی، برکت و برای شروع یک زندگی از خانه پدر به خانه همسر می بردند.

آش دانه کولانه

 یکی از میراث های معنوی به جا مانده بین مردم کرد است که هم در فصل زمستان و هم برای نگهداشت سنت های خاصی مانند آش دندان، اول بهار کردی، گاواره و کول و نذر شاه ماران پخت می‌شود .

مردم کرد از دیرباز با خوردن این آش ها خود را از گزند برخی بیماری ها در زمستان حفظ می کردند.

 آش دندان (دگان روی کانه ):پخت این آش در زمانی که اولین دندان شیری کودک در حال رویش است بین خانواده‌های کرد یک سنت مرسوم بوده است.

گاواره و کول

 این آش در اول بهار کردی ( اول بهمن) نیز مرسوم بوده و گفته می‌شود در زمان های دور در روز ۱۸ دی گروهی از کاروانیان در حال عبور از گردنه پاتاق دچار کولاک شدیدی می‌شوند و مردم به کمک آنها می روند و برایشان آش دانه کولانه پخت می کنند .

شاه ماران

طبق اعتقاد پیشینیان شاه ماران موجودی است که بر همه موجودات زنده دیگر پادشاهی می کند. بنابراین مردم این مناطق آش دانه کولانه را به نذر شاه ماران می پزند تا از نیش موجودات زنده مانند مار و عقرب و…  به دور باشند.

آش عباسعلی

یک آش محلی و بسیار مقوی و خوشمزه کرمانشاهی است که قدمتی ۲۰۰ ساله دارد. گفته می‌شود حدود ۲۰۰ سال قبل آشپزی به نام عباسعلی نذر می کند موقع افطار این آش را درست کند و به روزه داران بدهد برای همین هم آش عباسعلی مخصوص افطار و ماه رمضان شناخته می شود؛ هر چند به علت ترکیبات غنی پروتئینی و املاح معدنی که دارد یک وعده غذایی کامل برای همه سال به حساب می آید. کرمانشاهی های اصیل به این آش به اختصار(آش واسلی) هم می گویند. معروف ترین آش عباسعلی کرمانشاه در محله قدیمی این شهر یعنی تیمچه پخته می شود. این آش چند سالی هم در جشنواره غذاهای ایرانی مقام اول را کسب کرده است.

تعداد معدودی از سوغاتی‌های کرمانشاه: نان برنجی، کاک، نان خرمایی، شکری، نخودی، بژی، برساق و روغن حیوانی کرمانشاهی. 

نان ساجی:

 گندم نماد برکت و رزق و روزی است. قوت غالب سفره گذشتگان نان بوده و نان ساجی نوعی نان پهن است که روی ساج پخته و آتش زیر آن با هیزم درست می‌شود (که در گویش محلی به آن چیلی یا چیلگ گفته می‌شود) بیشتر در مناطق غرب کشور متداول است. نان ساجی به گونه و اندازه‌های مختلفی بر روی ساج درست می‌شود نان‌های ساجی بسیار ناز  شامل نان تیری  (tiri)تپ تپی (tap tapi) و نان ساجی ضخیم شامل فه‌تیره که همگی تحت عنوان نان ساجی به ثبت میراث معنوی ایران رسیده‌اند.

چلو گوشت، ژیر برنجی، گردگ:

 از غذاهای سنتی و دیرین مرسوم میان عشایر کرمانشاه است که در مراسم‌ها، مهمانی‌ها و نذرها استفاده می‌شود. ویژگی خاص این غذای عشایری کرمانشاهی نحوه سِرو آن است که در مجمع‌های مِسی یا روحی (رویی) کشیده می‌شود .

ابتدا مقداری برنج می‌ریزند سپس تکه‌های درشت گوشت گوسفند را معمولاً با استخوان می‌گذارند سپس دوباره مقداری برنج روی آن می‌ریزند .

عطر خوش ‌روغن حیوانی کرمانشاهی طعم غذا را دوچندان می‌کند آب گوشت را در کاسه‌های روحی ریخته و کنار مجمع قرار می‌دهند و تکه نانی بر روی برنج قرار می‌دهند.

خورش خلال کرمانشاهی:

همان‌گونه که می‌دانید غذاهایی که توسط مردمان بومی یک منطقه تهیه می‌شوند در واقع هدیه‌ای از طبیعت و دنیای اطرافشان هستند. طبیعت بهترین و سازگارترین مواد غذایی را برای اهالی بومی خود پرورش می‌دهد. پیشینیان ما به‌خوبی با این قوانین طبیعی آشنا بوده‌اند. به همین سبب از موادی استفاده می‌کردند که در اطراف مناطق سکونتشان می‌روییدند. استان کرمانشاه یک منطقه کوهستانی با آب‌وهوایی سرد و خشک است. چنین اقلیمی برای مردمان آن منطقه مصرف غذاهای گرم و تند را ایجاب می‌کند. در واقع بومیان با خوردن غذاهایی با طبع گرم، علاوه بر این که انرژی مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند بر سرمای سوزناک هوا هم غلبه می‌کنند. خورش خلال یکی از همین غذاهای سنتی و با طبیعت گرم است که با خواص مقوی و مغذی خود برای مصرف مردمان کرمانشاه انتخاب مناسبی است.

خورش خلال بادام استان کرمانشاه که به اختصار به خورش خلال معروف است، یک غذای سنتی ایرانی و مخصوص استان کرمانشاه است که از قدیم در مهمانی‌ها و مجالس سرو می‌شده است. در واقع امکان ندارد که به خانه یک کرمانشاهی بروید و خورش خلال را برایتان تدارک نبینند. تدارک این غذای سنتی و خوشمزه حکم احترامی است که کرمانشاهی‌ها به مهمانان خود می‌گذارند. شهرت خورش خلال تا آن‌جا پیش رفته که در تمام ایران، عموم مردم، کرمانشاه را با روغن کرمانشاهی و خورش خلالش می‌شناسند. البته دنده‌کباب کرمانشاهی هم شهرت زیادی در این منطقه دارد.

جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری و تاریخی کرمانشاه با دارا بودن بیش از چهار هزار اثر تاریخی و فرهنگی  و صلابت بی‌نظیر استان کرمانشاه که بیش از ۱۲۳۰۰ اثر ثبت شده ملی را در خود جای داده  و نیز دارای ۵۰ منطقه نمونه گردشگری و ۱۴ روستای هدف گردشگری، زمینه‌ساز حضور گردشگران در این دیار است.

 از جاذبه‌های طبیعی استان

 سراب نیلوفر

غار قوری قلعه با قدمت ۶۵ میلیون سال

 غار پرآو

پارک کوهستان: بام شهر کرمانشاه

 غار دو اشکفت: اولین خانه‌های ساکنان کرمانشاه نئاندرتال های زاگرس

 بلندترین آبشار ایران: آبشار پیران

سراب صحنه

 چشمه و رودخانه بل(کانی‌بل): کوتاه‌ترین رودخانه دنیا رودخانه بل که فقط ۱۵ متر طول دارد.

جاذبه‌های مذهبی

ترکیبی از مذهب، تاریخ و هنر تکیه معاون‌الملک، تکیه بیگلربیگی

 بازارهای کرمانشاه

بازار نان برنجی عطر خوش شیرینی و روغن حیوانی بازار سنتی کرمانشاه یا تاریک‌بازار

 محوطه تاریخی بیستون یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه که شما را به قلب تاریخ می‌برد شامل آثار تاریخی زیادی از دوره‌های مختلف است به‌طوریکه بیستون را به لحاظ گاه‌نگار ادوار تاریخی ایران به ‌نوان پارک موزه ایران‌زمین می‌نامند. این سرزمین را که دروازه آسیا نیز می‌خوانند با آثار بی‌مانندی چون کتیبه بیستون، مجسمه هرکول، نقش مهرداد اشکانی، فرهادتراش، پل ساسانی، کاروانسرای ایلخانی، کاروانسرای شاه عباس و پل صفوی است.

 کاروانسرای بیستون محل اقامت مسافران از دوران صفوی تا به حال است و امروز نیز با حفظ کاربری به‌عنوان بوتیک هتل به مسافران خدمات می‌دهد.

تاق بستان

از جاذبه‌های تاریخی کرمانشاه سنگ‌نگاره معروف تاق بستان است که در انتهای زیباترین بلوار شهید کشوری قرار دارد که در جوار آن بیش از ده‌ها مرکز عرضه خوراک بومی کرمانشاه زینت‌بخش خیابان‌های منتهی به این اثر تاریخی است.

 طاق گرا:

واقع در جاده کرمانشاه سر پل ذهاب

 زیج منیژه:

افسانه هزار ساله در سرپل ذهاب کرمانشاه

 گوردخمه‌های کرمانشاه، اتاقک‌هایی در دل کوه:

حفره‌ای است که مردم ایران باستان در دل کوه می‌کندند تا گذشتگان خود را به همراه داشته‌هایشان دفن کنند این گوردخمه ها معمولا برای چند نفر طراحی شده‌اند و از دوران مادها و هخامنشیان محبوبیت زیادی داشتند.

اسحاق‌وند یا سکاوند

دکان داوود

صحنه دربند

روانسرا

شمس آباد

دیره

سان رستم

برد عاشقان

برناج

 موزه‌های کرمانشاه:

موزه میراث باستانی

موزه شهدای کرمانشاه

موزه و نمایشگاه تمبر

موزه دفاع مقدس

موزه پارینه سنگی زاگرس

موزه و دبیرستان کزازی

موزه صنایع دستی کرمانشاه

موزه جانوری

موزه مردم‌شناسی کرمانشاه

موزه پوشاک و زیورآلات

موزه تاریخ طبیعی کرمانشاه

موزه خط و کتابت

 قومیت‌های متعددی در کرمانشاه ساکن هستند ازجمله کرد، لک، لر و مذاهب مختلفی نظیر شیعه، سنی، اهل حق و کلیمی.