بندرعباس شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی

جمعیت: ۵۴۳٬۲۱۸ نفر بر اساس آخرین سرشماری کشوری در سال ۱۳۹۵

زبان: مردم بندرعباس به زبان فارسی و گویش بندری سخن می گویند که ویژگی‌های فارسی کهن را در خود دارد. به خاطر روابط بازرگانی، استفاده از شماری از واژگان انگلیسی، عربی و هندی نیز در میام مردم مرسوم است.

دین: بیشتر مردم بندرعباس پیرو اسلام و مذاهب شیعه و سنی هستند.

اقتصاد: بندر عباس به عنوان بزرگترین بندر ایران شناخته می شود و  به خاطر موقعیت مناسب جغرافیایی بندر شهید رجایی و بندر شهید باهنر به منطقه ویژه اقتصادی معادن، فلزات، کشتی سازی و صادرات و واردات کالا تبدیل شده است. مردم این شهر از طریق ماهیگیری، کشاورزی (کشت خرما، تنباکو، انبه، نارنگی و مرکبات)، تجارت و تولید صنایع دستی، امرار معاش می کنند.

موثق ترین مدرک تاریخی در مورد بندرعباس، گزارش هرودوت -مورخ یونانی- در زمان فرمانروایی داریوش هخامنشی است. در این گزارش فرمانده ای یونانی به نام سلیاکوس به فرمان شاه، با کشتی، از بندری در هرمزگان و شمال تنگه هرمز به سمت اقیانوس هند و دریای سرخ رفته تا ارتباط دریایی با بنادر مهم آن دوران مانند چین و هند و لیبی ایجاد کند. با وجود این مشخص نیست که از چه زمانی استان هرمزگان کنونی به یک مرکز تجارت دریایی تبدیل شده و به عنوان بخشی از مسیرهای تجاری به شمار آمده است. البته سابقه چند هزار ساله لنج سازی در ساحل شمالی خلیج فارس هم نشان از قدمت تجارت در این ناحیه دارد. همجواری این شهر با خلیج فارس باعث شده تا همیشه در مسیر رفت و آمد تجار و بازرگانان بوده و شهرت زیادی در طول تاریخ داشته باشد.

در گزارش های یک مورخ یونانی به نام لوسیوس فلاویوس، آمده است که الکساندر نئارخوس -فرمانده نیروی دریایی اسکندر- از هند به ایران و آسیای مرکزی لشکر کشیده و دست به حمله زده است. در این گزارش اولین نقطه برخورد ناوگان نظامی به خلیج فارس، هرمز است و در اینجا برای نخستین بار از هرمز یا هُرمیزَد در متون تاریخی یاد می شود. بر اساس بررسی ها این نام به منطقه ای در مسیر بندرعباس و میناب امروزی اشاره دارد. به نظر می رسد این محل، از زیر مجموعه‌های حکومت کرمان به شمار می آمده است.

دوران اوج رونق و شهرت هرمز در اروپا، آفریقا و آسیا و افسانه تجارت هرمز و بازارهای شگفت انگیز آن به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی باز می گردد. جهانگردانی چون مارکوپولو، ابن بطوطه و ژنگ ویِ چینی به این شهرت و قدرت اشاره کرده اند.  

در قرن شانزدهم میلادی پرتغالی ها بندرعباس را برای بارگیری اجناس خود برگزیدند؛ چرا که به دلیل موقعیت جغرافیایی این بندر، رفت و آمد کشتی های تجاری به بندرعباس آسان تر از جزیره هرمز بود و همین امر آن را از شهری کوچک و دور افتاده به مهمترین بندر تجاری ایران تبدیل کرد. در عصر صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه این بندر، با نام عباسی خوانده می شد و در قرن هفدهم و هجدهم در مسیر ارتباطی شرق و غرب بود. بد نیست بدانید بعد از حمله اعراب، زرتشتیانی که از طریق دریا به هند رفتند، از این منطقه و هرمز قدیمه راه فرار را در پیش گرفتند.

نکته جالب در مورد بندرعباس نام های مختلف آن در طول تاریخ است. مردم بسته به ارتباطی که با این بندر داشتند، نام های مختلفی را برای شهر انتخاب کردند؛ نام هایی مانند بندر، بندل، بندر گامرون، گامرون، گمبرون، گمرون، جرون، جرونات، جرونات عباسی، زرون، بندرعباسی و بندرعباس. قدمت نام کنونی شهر به دوران صفوی باز می گردد. وقتی شاه عباس در سال ۱۶۲۲ میلادی توانست با کمک انگلیسی‌ها و سردار ایرانی امام قلی خان، پرتغالی ها را از خاک ایران بیرون کند، به افتخار این پیروزی نام بندر گمبرون به بندرعباس تغییر داد.

بد نیست بدانید در این شهر، عادات غذایی مردم بسیار شبیه به مردم هند است و غذاها با فلفل و ادویه های مختلف طعم دار می شوند. ماهی جایگاه ویژه ای در سفره غذایی مردم این شهر دارد. در اینجا تعدادی از غذاهای این دیار را به شما معرفی می کنیم.

خورش قلیه‌ماهی و میگو: معروف ترین غذای جنوب کشور است که از ماهی یا میگو و سبزیجات تهیه می شود و طعم تمبر هندی و تندی فلفل، آن را بسیار جذاب می کند. 

قوزی گوشت یا مرغ: این غذا ریشه ای عربی دارد؛ اما از محبوب ترین غذاها در حوزه خلیج فارس محسوب می شود و به جنوب ایران و قشم هم راه یافته است. برای تهیه این غذا گوشت بره یا مرغ را کباب می کنند و به همراه آجیل بوداده و کشمش تهیه شده بر روی برنج می گذارند.

هواری: این غذا هم انواع مختلفی دارد؛ برای مثال هواری چک میگ با میگوهای ریز درست می شود و در صورت استفاده از ماهی به آن هواری ماهی می گویند. یک پلوی مخلوط و مقوی که طعم ادویه های جنوبی را می توانید در آن حس کنید و از خوردن میگو یا ماهی در میان آن لذت ببرید.

میگو کاری: غذایی با ریشه هندی که در آن میگو را با مخلوطی از ادویه‎ ها و سبزی های معطر طبخ می کنند. 

ماهی شیر کبابی: تقریبا در همه رستوران های سنتی بندرعباس می توانید این غذای خوشمزه را بیابید. شاید بارها ماهی شیر را کباب کرده و خورده باشید اما تازه بودن این ماهی در بندرعباس، باعث می شود طعم متفاوتی را تجربه کنید. 

نان توموشی: نوعی نان نازک که با تخم مرغ، پنیر، مهیاوه یا سوراغ ترکیب می شود. مهیاوه و سوراغ سس هایی تهیه شده از ماهی های ساردین هستند اما در سوراغ از خاک سرخ جزیره هرمز به عنوان ادویه استفاده می شود.

سوغات بندرعباس

خوراکی ها

گواوا: میوه ای گرمسیری و سبز رنگ که به خاطر عطر زیاد و طعم شیرینش شهرت دارد. این میوه در ایران تنها در دو استان سیستان وبلوچستان و هرمزگان پیدا می شود.

ماهی شور: از آنجا که بندرعباس در همسایگی دریاست، ماهی های تازه و خوبی را می توانید در آن پیدا کنید اما چون ماهی در مسیر خراب می شود می توانید از ماهی های شور و نمک سود شده به عنوان سوغات تهیه کنید.

خرما: یکی از محصولات مهم کشاورزی در بندرعباس ،خرماست و ریسمان های خرما در همه جای شهر به فروش می رسند و سوغات خوبی هستند. 

صنایع دستی

زیورآلات دست ساز: اهالی بندر، از صدف ها و سنگ ها، انواع تابلوها، مجسمه ها، تزیینات، زیورآلات و… را تولید می کنند که شناخته شده ترین سوغات این خطه هستند. برخی از این تزیینات و زیورآلات با هنر دست زنان و دختران از جمله سوزن دوزی و … زیباتر شده اند. 

حصیر بافی: سجاده حصیری، بادبزن، نوعی سبد حصیری گرد و دردار بلند جهت نگهداری البسه، نوعی سینی گرد و بزرگ به نام سپ، دمکش، گلدان حصیری، ظرف میوه، ظرف نگهداری نان به نام کفه و … از محصولات حصیربافی در بندرعباس هستند که با برگ درخت خرما (پیش مُغ) و در برخی نقاط از نی زیراندز تولید می شوند.

لباس های و پارچه های سنتی: در بندرعباس پارچه های پر زرق و برقی پیدا می شوند. مردم این خطه بر روی لباس های شان از هنر سوزن دوزی، خوس دوزی، گلابتون دوزی و … استفاده می کنند و آنها را به شکلی خیره کننده، زیبا می سازند. این لباس ها به عنوان سوغات شهر به حساب می آیند و قیمت نسبتا بالایی هم دارند. می توانید به جای  خرید یک دست لباس کامل، یک روسری را با قیمتی پایین تر تهیه کنید.

سواحل بندرعباس: همسایگی بندرعباس با دریا باعث شده تا سواحل از دیدنی های مهم و پر طرفدار آن باشند. ساحل سورو در غرب شهر یکی از معروف ترین هاست و از بهترین مکان ها برای پیاده روی و دوچرخه سواری به شمار می رود. بوستان های ساحلی دولت و ولایت هم از سواحل زیبای شهر به شمار می روند. 

عمارت کلاه فرنگی: قدیمی ترین بنای تاریخی بندرعباس و دارای قدمتی بالغ بر ۳ قرن است. این بنا توسط هلندی‌ها احداث شد و زمانی تجارتخانه آنها بود. طبقه همکف برای نگهداری کالا و طبقه دوم برای تشکیلات اداری و سکونت استفاده می شد.

معبد هندوها: این جاذبه که با نام پرستشگاه بُتِ گوران نیز شناخته می شود در مرکز شهر قرار دارد. این ساختمان در  ۱۲۶۷ خورشیدی توسط تجار هندی ساخته شد و هزینه ساخا آن را از جمع‌آوری هدایای هندوها تامین کردند. طرح این بنا تداعی کننده معماری پرستشگاه های هندی است. 

حمام گله‌داری: این بنا که امروزه به عنوان موزه مردم‌شناسی استان هرمزگان فعال است، دومین حمام در بندرعباس بوده است. این حمام در دوره قاجار و توسط تاجری به نام شیخ احمد گله‌داری ساخته و وقف مسجد محل، معروف به مسجد گله‌داری‌ شد.

موزه مردم شناسی خلیج فارس: این موزه به عنوان بزرگترین موزه هرمزگان شناخته می شود. در این موزه می توانید اشیای تاریخی زیادی را ببینید و در آن بخش هایی از وقایع تاریخی و فرهنگ مردم استان هرمزگان همچون بازار سنتی، آزادسازی قلعه هرمز و شیوه صید، بازسازی شده است. 

چشمه آب گرم گنو: یکی از دیدنی های طبیعی بندرعباس، چشمه آب گرمی در ۳۴ کیلومتری شمال شرق این شهر است. آب چشمه گنو از آب های گوگردی خیلی گرم و دارای کلر و سولفات است و افراد زیادی را برای بهره مندی از خواص ویژه اش به سوی خود می کشاند.از دیگر چشمه های آب گرم در حوالی بندرعباس می توان به این موارد اشاره کرد: چشمه آب گرم خورگو، چشمه آب گرم سرخاء، چشمه آب گرم کشکوئیه، چشمه آب گرم نیان، چشمه آبگرم چستانه و …