۳ اسفند (۲۱ فوریه) روز جهانی زبان مادری
۳ اسفند (۲۱ فوریه) روز جهانی زبان مادری
تنوع زبانی و فرهنگی معرف ارزش‌های جهانی است که اتحاد و انسجام جوامع را تقویت می‌کند. پذیرش و تصدیق این تنوع ، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) را برآن داشت تا در سی‌امین کنفرانس عمومی خود در سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه هر سال را به عنوان ” روز جهانی زبان مادری ” اعلام کند.
هدف تعیین چنین روزی، ترویج تنوع زبانی، آموزش چند زبانی و ارتقای آگاهی عمومی نسبت به سنت‌های زبانی و فرهنگی مبتنی بر تفاهم، مدارا و گفت‌و‌گو است. سال ۲۰۰۹ دهمین سالی است که به مناسبت روز جهانی زبان مادری مراسم گوناگونی در سراسر جهان برگزار می‌شود. مراسم گرامیداشت هر سال با پیام مدیرکل یونسکو آغاز می‌شود، اما مقامات مسئول کشورهای عضو به‌طور مستقل درباره چگونگی برگزاری مراسم در کشورشان عمل می‌کنند. در عین حال، رسانه‌های جمعی، مدارس، دانشگاهها و مؤسسات فرهنگی نیز نقشی فعال در ترویج اهداف روز جهانی زبان مادری دارند.
یونسکو برای برگزاری مراسم روز جهانی زبان مادری مجموعه توصیه‌هایی برای آموزگاران، دانشجویان دانشگاهها و رسانه‌ها دارد.
آموزگاران
آیا دانش‌آموزان می‌دانند که تعداد قابل توجهی از کودکان در مدرسه هستند که زبان مادری آنها با زبان آموزشی تفاوت دارد. آموزگاران می‌توانند این دانش‌آموزان را شناسایی کرده و از آنان بخواهند درباره خانواده و فرهنگ‌شان صحبت کنند و اندکی از زبان مادری خود را به سایرین بیاموزند. همچنین می‌توانند شعر، داستان یا ترانه‌ای به زبان مادری خود بخوانند.
آموزگاران می‌توانند کارگاهها یا نشست‌هایی برای والدین ترتیب دهند تا حساسیت آنها نسبت به تنوع زبانی و فرهنگی و نیز کارامدی زبان مادری و اهمیت یادگیری مطالب به زبان مادری برانگیخته شود. از سوی دیگر، نقاشی‌ها و طرح‌های دانش‌آموزان را با عناوین و اسامی به زبان مادری آنها می‌توان در داخل و خارج مدارس به نمایش گذاشت.
دانشجویان
دانشجویان آگاهی دارند که برخی از همکلاسی‌ها و هم‌دانشگاهی‌هایشان به فرهنگی متفاوت تعلق دارند و به زبان دیگر صحبت می‌کنند، اما بیش از آن نمی‌دانند. روز جهانی زبان مادری فرصتی برای کسب اطلاعات بیشتر است. دانشجویان می‌توانند با گفت‌و‌گو و مصاحبه با سایر دوستان و همکلاسی‌ها، به بررسی زبان‌های مادری آنها پرداخته و نتایج به دست‌آمده را بر روی صفحات اینترنت قرار دهند.
از سوی دیگر می‌توان به فعالیت‌های فرهنگی چون نمایش فیلم، اجرای تئاتر و موسیقی برای بزرگداشت زبان‌های مختلف مبادرت ورزید.
رسانه‌های جمعی
یونسکو هر سال مطالبی مربوط به روز جهانی زبان مادری تهیه می‌کند و در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد، اما در کنار آن، رسانه‌های بومی و ملی نیز می‌توانند مطالبی درباره زبان‌های محلی منطقه خود و بیان‌های فرهنگی برخاسته از این زبانها تهیه و تولید کنند.
شرکت تمامی رسانه‌ها از جمله رادیو، تلویزیون و اینترنت در مراسم گرامیداشت این روز، اهمیت بسزایی دارد.
امسال نیز همچون سال‌های گذشته، یونسکو مراسمی در پاریس تدارک دیده است. در این مراسم از سومین نسخه اطلس زبان‌های در معرض خطر جهان رونمایی می‌شود، گزارشی از سال بین‌المللی زبانها ارائه می‌گردد، میزگردی با موضوع ” اهیمت زبان در برقراری ارتباط” برگزار می‌شود، ۲۱ جایزه به طراحان پوستر روز جهانی زبان مادری اهدا می‌شود، فیلم “زبانشناسان” به کارگردانی دانیل میلر به نمایش درمی‌آید و یک نمایشگاه نقاشی نیز برپا می‌گردد.
پیام مدیرکل :
با پایان گرفتن سال بین‌المللی زبانها (۲۰۰۸) ۲۱ فوریه ۲۰۰۹، روز جهانی زبان مادری، آغازگر مرحله جدیدی در تفکر و ارزیابی است.
ده سال پس از نامگذاری این روز که به پیشنهاد بنگلادش و با تصویب ۳۰امین کنفرانس عمومی یونسکو صورت گرفت، چه نتایجی حاصل شده است؟
در اینجا باید به نکته‌ای مهم اشاره کرد، روز بین‌المللی زبان مادری علاوه بر تأکید ضرورت شناخت و آگاهی جوامع محلی از اهمیت زبان مادری‌شان، توجه روزافزون جامعه بین‌الملل را به شالوده‌های تنوع زبانی و چند زبانی معطوف کرده است. از سوی دیگر، نقش کلیدی زبانها به عنوان بخشی از هویت افراد و ملل در آموزش برای همه و اهداف توسعه هزاره آشکار شده است.
دست‌اندرکاران نهادهای دولتی و جامعه مدنی بسیاری بر نقش اساسی زبانها در همه اشکال زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأکید دارند. اکنون پیوندهای میان آموزش چند زبانه (شامل زبان مادری، زبان‌های ملی و زبان‌های بین‌الملل) ، آموزش برای همه و اهداف توسعه هزاره، محورهای راهبرد توسعه پایدار را تشکیل می‌دهند.
صمیمانه امیدواریم در چارچوب برنامه ارتباطات یونسکو که طی سال بین‌المللی زبانها ۲۰۰۸ اجرا شد، این امر همچنان محور شالوده اقدامات دولت‌ها و نهادهای توسعه‌ای را
تشکیل دهد.
علاوه بر شور و اشتیاقی که سال بین‌المللی زبانها برانگیخت و صدها طرح ترویج زبانها که در این سال به اجرا درآمد تأثیر آن و همچنین اهمیت زبانها در توسعه، صلح و انسجام اجتماعی طی ماههای آینده بررسی خواهد شد.
بر این اساس، در دهمین روز جهانی زبان مادری درخواست می‌کنم برای تضمین اجرای بیانیه‌ها و برنامه‌های اعلام شده در سال ۲۰۰۸، اقدامات ویژه و پایداری پیش‌بینی شود.
به ویژه امیدوارم دولت‌ها در نظام‌های آموزشی رسمی و غیر رسمی و نیز نظام اداری و اجرایی خود اقداماتی به منظور ایجاد همزیستی هماهنگ و مؤثر زبان‌های موجود در هر کشور انجام دهند. بدین ترتیب در حفظ و ترویج فضاهای چند زبانه که تنوع بیان‌های فرهنگی را محترم می‌دارد، موفق خواهیم شد.