۸ ام سپتامبر؛ روز جهانی سوادآموزی

یونسکو در ۲۶ اکتبر ۱۹۶۶ میلادی در چهاردهمین نشست کنفرانس عمومی یونسکو، ۸ سپتامبر را روز جهانی سوادآموزی (مبارزه با بی‌سوادی) نام گذاری کرد و دلیل این نامگذاری، نشان دادن اهمیت سواد برای افراد و جوامع بود.

همچنین، یکی از مولفه‌های رشد جوامع بشری میزان بهره‌مندی مردم آن کشور از حداقل سواد خواندن و نوشتن است. بدیهی است مبارزه با بی‌سوادی نه تنها در مقوله توسعه فرهنگی به عنوان نخستین گام قلمداد می‌شود، بلکه در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی نیز حائز اهمیت ویژه‌ای است. هر چه افراد جامعه به سمت باسوادی شدن پیش روند، یقیناً سیر تحول و رویکرد آن جامعه به سمت مفهوم توسعه امر سریع‌تری خواهد بود.

بنابراین، با نامگذاری چنین روزی به نام روز جهانی مبارزه با بی‌سوادی از سوی سازمان‎ آموزشی، علمی و فرهنگی ملل‎ متحد (یونسکو)، جهانیان حذف این پدیده شوم را از جامعه بشری خواستار می‌شوند.

باتوجه به این، سازمان جهانی یونسکو هر سال بر اساس اهداف و استراتژی‌های اتخاذ شده برای رفع بحران بی‌سوادی، مفهوم، شعار و موضعی را انتخاب می‌کند، شعار روز جهانی سوادآموزی در سال ۲۰۱۳، “سواد برای قرن ٢١”، “سواد و توسعه پایدار” در سال ٢٠١۴، “سواد و جوامع پایدار” در سال ٢٠١۵، “خواندن در گذشته؛ نگارش آینده” در سال ٢٠١۶، “سواد در دنیای دیجیتال” در سال ٢٠١٧، “سواد و توسعه مهارت‌ها” در سال ۲۰۱۸ و “سواد و چند زبانه بودن” در سال ۲۰۱۹ بوده است. شعار روز جهانی سواد آموزی در سال ۲۰۲۰، “آموزش و یادگیری سواد در بحران کرونا و فراتر از آن” و در سال ۲۰۲۱ “سواد برای بازیابی انسان محور: کاهش شکاف دیجیتال”انتخاب شده است.

در سال ۲۰۲۲ سازمان جهانی یونسکو شعار روز جهانی سواد آموزی را «تغییر فضاهای آموزشی سوادآموزی» قرار داد، همچنین، یونسکو اعلام کرد که: «این فرصتی خواهد بود تا اهمیت اساسی فضاهای یادگیری سوادآموزی برای ایجاد انعطاف‌پذیری و اطمینان از آموزش با کیفیت، عادلانه و فراگیر برای همه بازنگری شود».

بنابر این، با توجه به اهمیت این روز جهانی برای تمامی کشورهای عضو یونسکو، بر آن شدیم تا منابع نگارش شده در این حوزه را به طور مختصر در ادامه معرفی کنیم.

عنوان: “آموزش سواد: ۱۳۴۶-۱۳۴۴”

احمد قاسمی این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌است و کمیسیون ملی یونسکو در سال ۱۳۴۶ آن را منتشر کرده‌است.

متن فرانسوی این کتاب در سال ۱۹۶۸ به وسیله یونسکو منتشر شده‌است. روز ۱۷ ام شهریورماه سال ۱۳۴۴ اولین جلسه کنگره جهانی پیکار با بی‌سوادی با شرکت نمایندگان ۹۶ کشور عضو یونسکو در کاخ مجلس سنا در تهران تشکیل شد.

در بخش اول کتاب حاضر با عنوان “پیام‌ها” متن پیام افراد شاخصی است که در ارتباط با روزجهانی پیکار با بی‌سوادی اعلام کردند آورده شده‌است؛ بخش بعدی کتاب در ارتباط با پیشرفت‌هایی که در زمینه پیکار با بی‌سوادی بعد از کنگره سال ۱۹۶۵ در تهران انجام گرفت، است.

عنوان: “آموزش سواد ۱۳۴۶- ۱۳۴۸: پیشرفتهای مربوط به آموزش سواد در قاره‌های مختلف”

انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در سال ۱۳۵۰ این کتاب را منتشر کرده است، و احمد قاسمی این کتاب را به فارسی ترجمه کرده است.

هدف از کتاب حاضر که به دنبال  کتاب آموزش سواد ۱۳۴۴- ۱۳۴۶ منتشر شده‌است، تجزیه و تحلیل آمار بی‌سوادان در جهان، مطالعه و بررسی گرایش‌های عمومی و کلی، بیان تازگی‌ها و نوآوری ها در زمینه های فنی و روش‌ها و نشان‌دادن چگونگی ارتباط برنامه های ملی با برنامه هاو طرحهای آزمایشی سواد آموزی در جهان است.

مبنای تحریر این کتاب پرسشنامه‌ای است که در سال ۱۹۹۶ به وسیله دبیرخانه یونسکو برای ۱۲۸ کشور عضو و تعدادی از سازمان‌ها و موسسات غیر دولتی ارسال گردید.

در این کتاب خواننده به کوشش‌های مداوم و دشواری که به خاطر سوادآموزی از طریق تجهیز افکار عمومی، برنامه‌ریزی، توسعه همکاری بین‌المللی، گردآوری و تامین منابع انسانی و مالی، اجرای روش‌ها و فنون جدید آموزشی و بلاخره سنجش و استنتاج امور مربوط انجام یافت، آگاه می‌شود و افق کار و فعالیت آینده را مجسم می‌کند. تمام مطالب این کتاب به صورت کاملا آماری و مستند و قابل اعتماد ارائه شده‌است.

عنوان: “روند تحولات و مسائل آموزش بزرگسالان در جهان”

هاربنز بولا نویسنده و سیمین دخت جهان پناه مترجم این کتاب است، کمیسیون ملی یونسکو نیز در سال ۱۳۷۳ این کتاب را منتشر کرده است. کتاب روند تحولات و مسائل آموزش بزرگسالان در جهان یکی از تک نگاشتهای مجموعه علوم تربیتی است که دفتر بین المللی آموزش آن را منتشر کرده و در ایران بعدا از ترجمه به فارسی انتشارات کمیسیون ملی یونسکو آن را به زیور طبع آراسته.

در این کتاب سعی شده است که نظریه ها و تحقیقات رایجی که در زمینه آموزش بزرگسالان در جهان وجود دارد را به صورت مستند و علمی گردآوری و ارائه دهد. فرضیه ها ، مباحث و گزینشهای این کتاب، بیشتر بعد بین المللی دارد. با وجود این چون امکان ارائه تمام جوامع وجود ندارد نویسنده مجبور به گزینش شده است و از بین کرایشهای مختلف آموزش بزرگسالان آن گرایشهایی را که در  بهبودآموزش بزرگسالان موثرتر بوده و آنهایی که در بهبود آتی آن احتمالا تاثیر خواهد داشت را آورده است.موضوعات اصلی کتاب تحت عنوان زیر نظامهایی با عنوان: زیر نظام سیاست و برنامه ریزی، زیرنظام نهادسازی و کسترش سازمانی، زیر نظام انگیزش و بسیج، زیرنظام تهیه برنامه ها و مواد درسی، زیرنظام تدریس و یادگیری، زیرنظام تولید رسانه ها و مواد، زیر نظام تربیت و بهبود کیفیت حرفه ای کارکنان و زیرنظام ارزیابی. هر یک از این زیرنظامها موضوع یکی از فصلهای کتاب را تشکیل می دهد و فصل‌های مقدمه و نتیجه گیری مطالب کتاب را تکمیل می‌کنند. در درون هر فصل نیز ساختار مشابه و یکسان چهار بخشی حاکم است که دست یابی به مطالب فصلها را ساده می‌کند.

عنوان: “مبارزه انسان با جهل”

این کتاب با ترجمه دکتر فریدون اردلان در سال ۱۳۳۹ توسط انتشارات کمیسیون ملی یونسکو منتشر شده است.این کتاب حاوی منتخب مقالاتی است به قلم چهار تن روزنامه نگار که در طول مدت دو سال در زمینه مبارزه با جهل و بی سوادی  به رشته تحریر در آمده و یونسکو آنان را به آمریکای لاتین، آسیا و افریقای غربی فرستاده است. این اشخاص که مقالات و نوشته های این کتاب از آنان می باشد عبارتند از: ریچی کالدر (Ritchie Calder)، رونالد استد (Ronald Stead)، آندره بلاشه (Andre blanchet) و تیبور مند (Tibor mend).

در این کتاب به اتفاقات، آمار وارقام، پیشرفتها و محدودیتها و … در زمینه مبارزه با بیسوادی در امریلای لاتین، آسیا و افریقای غربی همراه با تصویر و مستندات پرداخته شده است. به طوری که مرتضی مطهری در کتاب ده گفتار خود به آمار و ارقام و داده های این کتاب اشاره می کند و از آنها برای تبیین گفته های خود استفاده می نماید.

عنوان:” پیکار با بی‌سوادی”

این کتاب در سال ۱۳۴۶ توسط انتشارات کمیسیون ملی یونسکو منتشر شده است، نویسنده کتاب مری بورنه و مترجم آن احمد قاسمی است. این کتاب مقارن با تشکیل کنگره جهانی وزیران آموزش و پرورش از جانب یونسکو به زبان‌های خارجی انتشار یافته‌است، حاوی اطلاعاتی درباره کوشش‌های تمجیدآمیز است که در اکناف عالم به خاطر برانداختن بی‌سوادی به کار رفته.مطالبی که در این کتاب آورده‌شده است شامل مواردی همچون: لزوم داشتن سواد، اقداماتی که علیه بی‌سوادی انجام گرفته، نقش معلمان در سازندگی جامعه مترقی، اشاره به صدها نوع زبان و ضرورت زنده‌نگهداشتن آن و در انتها روش جدید پیکار با بی‌سوادی را مطرح کرده‌است.

نسخه فیزیکی کتاب حاضر در کتابخانه کمیسیون ملی یونسکو موجود است.

Teaching reading and writing to adults: a source book

کتاب مرجع آموزش خواندن و نوشتن برای بزرگسالان، کتابی است که توسط انتشارات موسسه بین المللی روش‌های آموزش سواد برای بزرگسالان در سال ۱۹۷۷ در تهران منتشر شده است. نسخه فیزیکی کتاب حاضر در کتابخانه کمیسیون ملی یونسکو موجود است.

Learn to read and reading to learn: An approach to a system of literacy instruction

سوهان سینگ این کتاب را به رشته تحریر در آورده است و در سال ۱۹۶۷ انتشارات هولتن آن را منتشر کرده است.این کتاب در ارتباط با توسعه سواد آموزی نگارش شده است.

نسخه فیزیکی کتاب حاضر در کتابخانه کمیسیون ملی یونسکو موجود است.