پیام مدیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی مبارزه با بیابانزایی و خشکسالی
برای مدت‌ها سرزمین‌های خشک و بیابانی، سرزمین‌های لم‌یزرع تصور می‌شدند، سرزمین‌هایی که منابع آب بسیار کمی دارند، شرایط اقلیمی حاد و خاک نابارور دارند. این سرزمین‌ها که اغلب از بُعد مکانی، فاصله زیادی از مقرهای حکومتی دارند، اغلب توسط سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران هم نادیده گرفته شده‌اند.
با همه این احوال، آنها بوم‌سازگان‌هایی با محل سکونت ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون نفر انسان‌اند. علاوه بر انسان‌ها، این سرزمین‌ها محل سکونت گونه‌های نادری‌اند که با شرایط محیطی سخت سازگار شدند و در نقش بارومترهایی برای سنجش تغییرات اقلیمی جهانی به آنها نگاه می‌شود. در نتیجه تغییر اقلیم و فعالیت‌های ناپایدار کشاورزی، بیابانی‌شدن و تخریب این مناطق که از جمله آسیب‌پذیرترین مکان‌های واقع در کره زمین‌اند، سرزمین‌های پهناور بسیار زیادی و امکان امرار معاش میلیون‌ها انسان به مخاطره افتاده است.
در این روز جهانی مبارزه با بیابانزایی و خشکسالی، ما بار دیگر بر ضرورت اتخاذ و اجرای راه‌حل‌هایی برای مدیریت پایدار مناطق خشک تأکید می‌کنیم. این راه‌حل‌ها برای ساکنان مناطقی غیر از مناطق یادشده نیز اهمیت و کاربرد دارند، زیرا مسئله مدیریت پایدار سرزمین، اکنون مسئله‌ای قابل تأمل برای همه و در همه جاست. در این خصوص بجاست که به برنامه مثال‌زدنی مناطق خشک یونسکو اشاره‌ای شود. این برنامه به تسریع پژوهش‌های علمی در مورد بوم‌سازگان‌های یادشده منجر شده و نشان داده است که مدیریت پایدار مناطق خشک، بهترین راهِ سازگاری با آثار تغییر اقلیم است.
تغییر اقلیم پدیده‌ای عمومی یا انتزاعی نیست، بلکه در واقع بر زندگی روزمره میلیون‌ها انسان تأثیر می‌گذارد، انسان‌هایی که به طور مستقیم به این منابع شکننده برای بقای خود وابسته و شاهد تخریب تدریجی محیط زیست خود هستند. ما می‌توانیم با به اشتراک‌گذاردن تجربه-های افرادی که زودتر با این مشکلات مواجه شده‌اند و با درک عمیق آثار تغییر اقلیم بر زندگی روزمره این مردم به آنان کمک کنیم تا با شرایط سازگار شوند و آگاهی جهانیان را ارتقا دهند. هدف پروژه مدیریت پایدار مناطق خشک حاشیه‌ای یونسکو (SUMAMAD) که از سال ۲۰۰۲ تاکنون به رهبری یونسکو با همکاری مؤسسه دانشگاهی آب، محیط زیست و بهداشت سازمان ملل (UNU-INWEH) اجرایی شده، نیز همین است. در سایه حمایت دولت هلندی بلژیک، پروژه فوقالذکر برای مبارزه با بیابانزایی در ۹ کشور به‌ویژه بولیوی، بورکینافاسو، چین، مصر، هند، ایران، اردن، پاکستان و تونس طراحی شده است. این پروژه از طریق احیای مناطق خشک تخریب‌شده، بهینه‌سازی دست‌آوردهای کشاورزی از طریق مدیریت بهتر آب، تدوین راه‌کارهایی برای سیاست‌گذاری برای تصمیم‌گیران و به اشتراک‌گذاردن اطلاعات و داده‌های تجربی میان دانشمندان، اهدافش را جامه عمل می‌پوشاند. به واسطه این پروژه، جامعه‌های محلی توانسته‌اند فعالیت‌های زیستیِ پایدارتری اتخاذ کنند (اکوتوریسم، تولید صنایع دستی، زنبورداری و تنوع غذایی) تا به واسطه وابستگی، خود را به کشاورزی سنتی در مناطق خشک در محیطِ زیستی که در حال تخریب است کاهش دهند.
این نکته ثابت می‌کند که در سایه دستیابی به راه حل‌های مکان- ویژه و نیز موضوع- ویژه می‌توانیم با فقر مبارزه کنیم و سلامت جامعه‌ها را ارتقا دهیم. برای تحقق این هدف باید همکاری‌های علمی جهانی تقویت و تسریع شود و داده‌های تجربی و روش‌های ترکیبی بهینه‌ای که با توجه به همه جوانب فیزیکی، اجتماعی و فرهنگی ضروری در حفاظت پایدارِ بوم‌سازگان‌های خشک تدوین شده‌اند، میان کشورها به اشتراک گذاشته شود. این همان هدفی است که یونسکو در این روز جهانی مبارزه با بیابانزایی و خشکسالی به آن متعهد می‌شود.
مترجم: مهرناز پیروزنیک
کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران