«نستعلیق» عروس خطوط است/ مرزی میان ما نیست
| پنجمین شب از نمایشگاه مجازی «رقص قلم» که با محوریت «هنر خوشنویسی در کشورهای جاده ابریشم» در حال برگزاری است، ضمن رونمایی آثاری از کشورهای پاکستان، افغانستان و عراق، سه تن از اساتید خوشنویسی در گفتگوهایی اینترنتی به بیان نقطه‌نظرات خود درباره هنر خوشنویسی پرداختند. |
به گزارش روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو- ایران، به نقل از خبرگزاری مهر، استاد رسول مرادی اولین مهمان شب پنجم نمایشگاه مجازی «رقص قلم» بود که پس از ارائه توضیحاتی درباره فعالیت‌های هنری خود به‌ویژه در انجمن خوشنویسان گفت: نمایشگاه‌های بسیاری را در داخل و خارج از کشور داشته‌ام و تا به امروز ۲۰ کتاب نوشته‌ام. ۶ کتاب آموزشی هم در حوزه خوشنویسی منتشر کرده‌ام. اکثر هنرجویان خوشنویسی کشور هم با آثار بنده آشنا هستند.
وی در ادامه به برخی آثار شاخص ادبیات فارسی که با نگارش خود منتشر کرده است اشاره کرد و گفت: کتاب شاهنامه‌ای که من خوشنویسی کردم با همکاری یونسکو در سال ۹۱ به چاپ رسید. متن کامل شاهنامه است که بسیار هم نسخه نفیسی محسوب می‌شود.
این هنرمند خطاط ادامه داد: خط نستعلیق اساسا برای زبان فارسی طراحی شده است. در این خط «دور» حاکم است و خط راستی در آن وجود ندارد. ضخامت خطوط مدام در حال تغییر است و همین تغییر یک زیبایی اعجازانگیز به آن بخشیده که حتی افرادی که خط فارسی را نمی‌توانند بخوانند، مجذوب این زیبایی می‌شوند. این اتفاق را در نمایشگاه‌هایی که در خارج از کشور داشته‌ام بسیار دیده‌ام.
وی ادامه داد: خوشبختانه خط نستعلیق در کشورهای اسلامی به دلیل زیبایی بصری بسیاری که دارد، مورد توجه است و آثار بسیاری از بزرگان خوشنویسی، امروز در موزه‌های بزرگ دنیا محافظت می‌شود. بسیاری از کشورهای همسایه نسبت به خط نستعلیق احساس خوبی دارند و به آن علاقمندند. خوشبختانه در کشور ما هم به‌خصوص در سال‌های بعد از انقلاب، توجه خاصی به هنر خوشنویسی شده است. خوشنویسی به‌خصوص در دهه ۶۰ مرکز توجه بسیاری از هنرهای دیگر بود و به همین دلیل خیلی زود بال و پر گرفت. آمار دقیق ندارم اما حدودا بالای ۳۰ هزار هنرجوی خوشنویسی در کشور داریم. حدود ۳۵۰ مرکز خوشنویسی انجمن خوشنویسان در سراسر کشور فعال هستند و در خارج از کشور هم نمایندگی‌هایی داریم.
وی ادامه داد: جالب است که در کشورهای خارجی، بیشتر هنرجویان ما در حوزه خوشنویسی، علاقمندان خارجی هستند. خانم آن ماری شمیل کتابی دارند به نام «خوشنویسی و فرهنگ اسلامی» که آستان قدس رضوی آن را چاپ کرده است. در این کتاب تأکید شده است «نستعلیق» عروس خطوط دنیا است.
مرادی با اشاره به جایگاه خط نستعلیق در هندوستان و برخی تعاملات خود با هنرمندان خطاط این کشور گفت: یکی از کشورهای مهم مسیر جاده ابریشم کشور هند است که از قدیم، تعاملات و تبادلات بسیاری با آن‌ها داشته‌ایم.
وی در پایان با اشاره به نمایشگاه «رقص قلم» گفت: واقعا از مسئولان یونسکو و مدیران خراسان رضوی سپاسگزارم که شرایط برگزاری این رویداد را فراهم کرده‌اند و به آن تبریک می‌گویم. کشورهایی که در گذشته در این خطه بودهاند، همواره باعث غنای فرهنگی یکدیگر بودهاند و از هم تأثیر پذیرفته‌اند. ادامه این تعاملات فرهنگی باعث رشد کشورهای مسیر جاده ابریشم می‌شود.
محمد روزگانی از مهاجران افغانستانی ساکن ایران هنرمند دیگری بود که با حضور در این گفتگوی اینترنتی گفت: ایران و افغانستان دو کشوری هستند که از نظر هنر خوشنویسی چنان به هم نزدیک شده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را از یکدیگر جدا کرد.
این هنرمند با مروری بر تاریخچه شکل‌گیری هنر خوشنویسی در افغانستان گفت: ما دو کشور به هم تنیده هستیم و تنها مرزهای سیاسی ما را از هم جدا کرده است. در هنرهای نزدیک به خوشنویسی مانند تذهیب و نگارگری هم اگر مثلا مکتب هرات را حذف کنید، به مکتب اصفهان نخواهید رسید.
وی افزود: اوج خوشنویسی در افغانستان مربوط به زمان تیموران است که اساتیدی بنامی از گوشه‌وکنار به هرات آمدند و خوشنویسی را فراگرفتند. بعد از تیموریان، خطاطی در افغانستان دچار یک افول می‌شود. بعد از رشد خوشنویسی ایران در دوره قاجار، خوشنویسی افغانستان دچار افول شد. در این افول و رکودمتغیرهای مختلفی تأثیرگذار بوده است.
این هنرمند افغانستانی درباره وضعیت آموزش خوشنویسی در این کشور ادامه داد: کسانی که عاشق این هنر هستند، در ایران جذب این هنر شدند. ما امروز بزرگ‌ترین نعمتی که داریم، استاد امیرخانی است که از اساتید نادر معاصر ما است.
وی افزود: با تمام مشکلاتی که شاید به لحاظ امنیتی و اجتماعی در ایران داریم، توفیق خوشنویسی ایران اتفاق قابل توجهی است.
این هنرمند افغانستانی گفت: تا پیش از بحران‌های اخیر ما یکی از مهمترین موزه‌های خوشنویسی را در افغانستان داشتیم. این دستاورد هم به دلیل موقعیت جغرافیایی افغانستان در مقیاس جهانی است. واقعیت این است که شرایط دولت افغانستان امروز ایجاب نمی‌کند که به این قبیل موضوعات بپردازد و خوشنویسی حتی در میان سه اولویت اصلی کشور هم نیست!
وی در ادامه به فرآیند تأثیرگذاری هنر خطاطی بر مخاطبان حاضر در رویداد پرداخت.
- موسی زکی‌زاده؛ مرزی میان ما نیست
موسی زکی‌زاده هنرمند افغانستانی سومین مهمان شب پنجم «رقص قلم» بود که در این باره گفت: خوشنویسی افغانستان را باید با خوشنویسی خراسان قیاس کنیم. اوج خوشنویسی در افغانستان، در دوران سیطره عثمانی‌ها در ایران است.
وی افزود: خوشنویسی در افغانستان بسیار علاقمند دارد. در همه دوره‌ها خوشنویسانی داشته‌ایم که هر کدام بر انواع خطوط آشنایی کامل دارند.
این هنرمند افغانستانی درباره وضعیت هنر خوشنویسی در کشورش گفت: با اینکه کشور ثبات ندارد اما ما همچنان خوشنویسان برجسته و خوبی داریم. ما خطاطانی داشته‌ایم که خط نستعلیق را هم در مصر می‌آموختند، در حالی که این یک هنر کاملا ایرانی است. از نظر فرهنگی و هنر مرزی میان ایران و افغانستان نیست.
وی ادامه داد: علاقمندی مردم افغانستان به خوشنویسی، مثال‌زدنی است. خوشنویسی هنری است که از جنبه‌های مختلف، قابل اشتراک میان دو کشور همچون ایران و افغانستان است. هنر خوشنویسی می‌تواند پیام‌های دوستی‌آور میان مردم کشورهای جاده ابریشم را منتقل کند.
این هنرمند در پایان گفت: هنر خوشنویسی همچنان می‌تواند ذینت‌بخش صفحات شود. کار بر روی فرهنگ و هنر کشورهای جاده ابریشم بهترین اتفاق است. همان منطقه‌ای که بحران‌های بسیاری را هم دیده و بهتر است به تعاملات فرهنگی آن هم توجه داشته باشیم.
- مهند الشاوی؛ جایگاه رفیع خطاطی از زمان نزول وحی
مهند الشاوی از کشور عراق دیگر هنرمند حاضر در «رقص قلم» بود که درباره سابقه هنر خطاطی در کشور عراق گفت: همه ما به‌عنوان مسلمان می‌دانیم که خط عربی از حروف قرآن آمده است و به همین دلیل این خط، از زمان نزول وحی تا به امروز، همواره جایگاهی رفیع در نگاه علاقمندان داشته است.
وی در ادامه به ظرفیت‌های آموزشی کشور عراق در حوزه هنر خطاطی هم اشاره کرد و گفت: خوشنویسی از اهمیت بسیار بالایی برخورددار است. در واقع باید گفت خط عربی در تمام کشورهای مسیر جاده ابریشم وجود دارد و مشخصا در چین از اهمیت بسیار بالایی هم برخوردار است. در ازبکستان، هند و ایران هم شرایط همین‌گونه است. در همه کشورهای مسیر جاده ابریشم خط عربی موردتوجه بوده است.
الشاوی تأکید کرد: خط عربی نقش مهمی در آمیختگی تمدنی کشورهای حوزه «جاده ابریشم» داشته است. می‌توان گفت تأثیر خوشنویسی در این کشورها بسیار مهم است.
وی در ادامه با طرح این سوال که «خطوط تزئینی از کجا آمده است؟» توضیح داد: خطوط تزئینی از اسلام یا از دوران اسلامی به‌وجود نیامده‌اند. بسیار می‌بینیم تصاویر منحنی دوره عباسی در دوره بابلی هم وجود داشته است. خطوط تزئینی تنها با توجه می‌تواند جایگاه خود را حفظ کند.
این هنرمند عراقی گفت: وضعیت ایران و ترکیه درباره هنر خوشنویسی متفاوت است. در ترکیه بیشتر به هنرهای ترکیبی توجه می‌شود و آثار چشم‌نوازی هم خلق کرده‌اند. مکتب خوشنویسی ایران و ترکیه در بسیاری از کشورها وجود دارد. عراق در این زمینه از همه جای دنیا بهتر است. هنرمندان در حقیقت نیاز به حمایت دارند و برگزاری نمایشگاه‌های بزرگ را می‌توان در همین راستا تبیین کرد. ما نیاز به ادامه این اقدامات داریم.
اثر از هنرمند پاکستانی: Saba Javed
