«افطار» ثبت جهانی شد

پرونده «افطار و سنت‌های فرهنگی ـ اجتماعی آن» مشترک به‌نام ایران، آذربایجان، ترکیه و ازبکستان در یونسکو ثبت جهانی شد.

هجدهمین جلسه کمیته بین دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس از روز دوشنبه چهارم دسامبر (۱۳ آذر) در تفریحگاه Cresta Mowana در شهر کاسان، جمهوری بوتسوانا در حال برگزاری است. ایران در این دوره از اجلاس سه پرونده مشارکتی «افطار و مراسم اجتماعی-فرهنگی آن» (مشترک با آذربایجان، ترکیه و ازبکستان)، هنر تذهیب (مشترک با آذربایجان، تاجیکستان، ترکیه و ازبکستان) و جشن سده (مشترک با تاجیکستان) را برای ثبت در فهرست میراث ناملموس ارائه کرد،‌ که پرونده تذهیب پیش از افطار رأی اعضای این کمیته را برای ثبت جهانی گرفت.

ایران پرونده افطار را به همراه هنر تذهیب بهار سال ۱۴۰۱ برای بررسی در این دور از کمیته میراث ناملموس یونسکو فرستاده بود. این آیین و فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی وابسته به آن با شماره ۲۵۵۱ در تاریخ ۲۸ دی ۱۴۰۰ ثبت ملی شده است. در پرونده ثبت جهانی افطار به موضوع‌های پرداخته شده در پرونده ملی نیز اشاره شده؛ از جمله این‌که این آیین در مساجد، تکایا، حسینیه‌ها، میادین، بازارها، رستوران‌ها و سالن های‌همایش به صورت عمومی و نیمه‌عمومی برگزار می‌شود.

در معرفی پرونده افطار آمده است: «در همه کشورهایی که در این پرونده عضو هستند، افطار توسط افرادی از هر گروه سنی، جنسیتی، متعلق به پیشینه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و آموزشی که اسلام را به‌عنوان دین خود و این عنصر را نیز به‌عنوان یکی از نمادهای دینی خود می‌شناسند، اجرا و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. افطار در واقع بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و هویت آن‌هاست؛ چه آن‌هایی که روزه می‌گیرند و چه افرادی که روزه نمی‌گیرند.

مسلمانان در نهمین ماه قمری از صبح تا غروب از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنند. آداب افطار در پایان هر روز انجام می‌شود و در جوامع مسلمان سعادت و شادی را پس از روزی سخت به ارمغان می‌آورد».

همچنین در پرونده افطاری که برای یونسکو ارسال شده، توضیحاتی درباره برگزاری این سنت در هر یک از کشورهای شرکت‌کننده داده شده است. تصاویری نیز از آن‌ها به همراه فیلمی که بتواند به معرفی این آیین بپردازد، منتشر شده است.

ایران در هفدهمین کمیته بین‌دولی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس که در شهر ریاض برگزار شد، از عربستان نیز دعوت کرده بود به پرونده افطار بپیوندد.

شایان ذکر است در دهه‌های گذشته برگزاری مراسم افطاری رسمی و دیپلماتیک بوده است که به موجب آن، از این عنصر برای تشویق به بحث و گفتگو در میان شخصیت‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی استفاده می‌شد.

در ایران غذاهای محلی بیشماری وجود دارد اما برخی از غذاها در سطح ملی سرو می‌شوند که از آن جمله می‌توان به زولبیا و بامیه، حلیم، خرما، پنیر، نان‌های سنتی لواش، بربری، سنگک، تافتون و… اشاره کرد. فرنی، آش رشته، سبزی و چای از جمله مواد خوراکی سفره افطار است.

ایران تا کنون ۲۱ اثر را در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت کرده است. مهارت سنتی قالی‌بافی در کاشان، ردیف‌ موسیقی ایرانی، تعزیه، موسیقی بخشی‌های خراسان، نقالی و داستان‌سرایی نمایشی در ایران، نوروز، هنر ساختن و نواختن کمانچه، آیین‌های پهلوانی یا زورخانه‌ای، مهارت ساخت و نواختن دوتار، دانش ساخت لنج، فرهنگ پخت و تقسیم نان لواش، قالی‌شویان، مهارت‌های سنتی قالی‌بافی در فارس، چوگان، نگارگری ایرانی، آیین زیارت کلیسای تادئوس، برنامه ملی پاسداری از هنر خوشنویسی، یلدا/چله، هنر ساختن و نواختن عود، هنر سوزن‌دوزی ترکمن و پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به‌نام ایران و یا مشترک با کشورهای دیگر در یونسکو ثبت شده است.

گفتنی است پس از ثبت جهانی این سه عنصر، در میان ۱۸۲ کشور عضو کنوانسیون پاسداری از میراث ناملموس به رتبه پنجم دنیا صعود کردیم و تعداد پرونده‌های ثبت‌های کشورمان در حوزه میراث ناملموس از ۲۱ به عدد ۲۴ افزایش یافت.