همایش هشتادمین سال تأسیس نهاد مردم شناسی در ایران برگزار شد

همایش و نمایشگاه ملّی هشتادمین سال تأسیس نهاد مردم شناسی در ایران، روز دوشنبه ۲۲ آذر ماه در محل موزۀ ملّی ایران برگزارشد.

سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در مراسم گشایش همایش ملّی هشتادمین سالگرد نهاد مردم‌شناسی در ایران که با حضور شخصیت‌های فرهنگی و مردم‌شناسان در تالار اجتماعات موزۀ اسلامی برگزار شد، بیان داشت: ‌اکنون زمانی است که به پشتوانۀ سال‌ها کار در این حوزه، باید رشتۀ مردم‌شناسی را معرفی کنیم تا رشته‌های دیگر بر لزوم کاربرد و اهمیت این رشته آگاه شوند. ایشان در ادامه افزود: اگر به رغم وجود ۹۰۰ کیلومتر سهم دریای مازندران، مردم مجبور هستند برای سفر بین آذربایجان و مشهد فقط از راه‌های زمینی استفاده کنند و یا به دلیل نبود خط دریایی نمی‌توانیم از منابع طبیعی خود به بهترین نحو بهره­مند شویم،  یا اینکه در راه و ترابری، پزشکی و نیزسرمایه‌گذاری صنعتی مشکل داریم ویا به رغم کمبود آب، میزان مصرف آب خانگی ما ۵/۲ برابر میانگین مصرف جهانی است، تمامی این موارد به دلیل ضعف ما در حوزۀ ایران‌شناسی است.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری با ابراز تأسف از اینکه بسیاری از مردم، حتی دانشجویان رشتۀ مردم‌شناسی در بدو ورود به این رشته، هیچ گونه آگاهی و اطلاعی از اهمیت و کاربرد مردم‌شناسی ندارند، گفت: باید مردم شناسی را نه به صورت شعار، بلکه در عمل به مردم شناساند و تنها در این صورت است که با طرح پرسش‌های کلیدی می‌توان به حل مشکلات در حوزه های مختلف پرداخت.

علیرضا حسن زاده، رئیس پژوهشکدۀ مردم شناسی و دبیر همایش و نمایشگاه ملّی هشتادمین سال تأسیس نهاد مردم شناسی ایران نیز بیان داشت: بسیاری از مفاهیم با کمک مردم شناسی می تواند معنای بومی پیدا کند و توجه به تنوع فرهنگی و تعریف آن بسیار مهم است.

ایشان افزود: برای اقتصاد تولیدی، به اقتصاد فرهنگ و اقتصاد میراث نیاز داریم و در این راستا باید بیش از پیش به مفهوم اقتصاد میراث اندیشیدکه در این  زمینه مردم شناسی بسیار کمک کننده است. ایشان در ادامه بیان داشت: اگرچه مؤسسۀ مردم شناسی در سال ۱۳۱۵ در ایران تأسیس شد، اما این فکر از زمان مشروطه شکل گرفت و حتی می‌توان ردپای این تفکر را از زمان های بسیار دور دید. به گفتۀ او، ابوریحان بیرونی در قرن  چهارم رویکرد مردم شناسی داشته است .

سید طه هاشمی، معاون فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در این مراسم  بیان داشت: رشتۀ مردم شناسی می تواند با حفظ داشته های گذشته، زمینۀ انتقال به آینده را به­گونه ای فراهم کند که شکاف ایجاد نشده و هویت ملّی و فرهنگی به خوبی ­به­آینده­ منتقل­شود.

او با اشاره به پیوند بین مردم شناسی و آینده نگری بیان داشت: برای رصد مسایلی که جامعه در آینده با آن­ها مواجه خواهد شد، باید به مردم‌شناسی توجه ویژه‌ای داشته باشیم و در ادامه، از ثبت نخستین جایزۀ مردم شناسی به نام استاد باستانی پاریزی در دانشگاه آزاد  اسلامی خبر داد و گفت: این جایزه، مصادف با سالروز تولد باستانی پاریزی، طی مراسمی  که با موضوع تاریخ فرهنگ و ادب عامه و مردم شناسی در کرمان برگزار خواهد شد، اهدا می شود. مردم شناسی می تواند با حفظ همۀ آنچه  را در گذشتۀ بشر وجود داشته است، شاکله های هویت فرهنگی بشر را به آینده منتقل کند.

سعدالله نصیری قیداری، دبیر کل کمیسیون ملّی یونسکودر ایران، با غنی دانستن مردم شناسی ایران تصریح کرد: در معرفی این غنا و بزرگی، ضعیف عمل کرده ایم. وی با اشاره به رونمایی از یک سند یونسکو افزود: در هنگام مرور سند ملاحظه کردم که آمارهای مربوط به ایران تا حدی قدیمی است. اینکه ما آمار صحیح و عملکرد و غنای فرهنگی خود را به دنیا اعلام نکنیم نشانۀ تواضع و نجابت ما نیست، بلکه  باید داشته‌ها و فرهنگ غنی‌مان را در حوزه‌های مختلف به جهانیان نشان دهیم.

نصیری قیداری اشاره کرد: در فایل های یونسکو به عنوان مثال کشور عمان با وجود کوچک  بودن  دارای بروشورهای مختلفی به زبان های گوناگون است، ولی متأسفانه فایل های ایران در این زمینه خالی است؛ و این در حالی است که  باید داشته هایمان را به فرزندانمان  و همچنین به دنیا نشان دهیم. وی با  اشاره به ثبت آثار میراث فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی افزود: باید اقدامات بعد از ثبت نیز برای حفاظت از این آثار تداوم یابد.

نصیری قیداری با اشاره به غنای مردم شناسی ایران افزود: به عنوان مثال، آثار شیخ محمود شبستری به ثبت رسیده  ولی شایسته است  که آثار ایشان انتشار یابد و در  کتاب های درسی، تحقیقات و پژوهش‌ها گنجانده شود. ایشان در ادامۀ سخنانش سن ۸۰ سالگی و تقویمی را  برای نهاد مردم شناسی، زمان بسیار کوتاهی دانست و تصریح کرد: سن تحقیقی مردم شناسی، به بلندای ادب و فرهنگ ایران زمین در حوزۀ مردم شناسی از  دوران  باستان تا به امروز است. وی با بیان اینکه علم مردم شناسی را شاید بتوان ظریف ترین و پیچیده ترین علوم در حوزۀ علوم انسانی ارزیابی کرد، افزود: نگاه هستی شناسانه به مختصات فکری و هویتی هر ملتی، مستلزم شناخت ابعاد و زوایای پیدا و نهان انسان، به عنوان معیار اصلی علم مردم شناسی است .

دبیرکل کمیسیون ملّی یونسکو اشاره کرد: زیباترین کارکرد علم مردم شناسی  بر این امر استوار است که شناخت عمیق تر نسبت به انسان ها، به شناخت بن مایه‌های فکری، فرهنگی و هویتی آن‌ها منتهی می شود، به بیان دیگر، با علم مردم شناسی می توان عوامل راستین تفاوت ها و تنوع‌ها را درک کرد و بر عوامل دروغین  پیکارها و اختلافات  میان مردمان در هر دیار و ملتی، خط بطلان کشید.

به گفتۀ نصیری قیداری: علم مردم شناسی، یکی از روزنه ها و دریچه های نورانی به سوی شناخت عمیق و صحیح انسان­ها در تنوع فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌های مختلف جهان است .
وی اظهار داشت: سازمان جهانی یونسکو، بر اساس همین نگاه بالنده، سال های ۲۰۱۲ تا  ۲۰۲۳  را به‌عنوان دهۀ تقرب فرهنگ ها نام­گذاری کرده است تا از رهگذر آن، ملت های جهان، با درکی صحیح از زیبایی تفاوت ها و تنوع ها در مسیر شناختِ درست از موهبت انسان بودن، سمفونی زیبای صلح، دوستی و مدارا را در یک هم‌نوازی شور انگیز به نام بشریت بنوازند.
او در پایان ابراز کرد که  امیدوار است  علم پر ارجِ مردم شناسی، با تدبیر اندیشمندان و عالمان این مرز و بوم هر روز بیش از پیش رونق یابد و از رهگذر آن، پیوستگی و درهم تنیدگی تار و پود هویت ملّی‌‌‌‌ مان در ترکیبی چشم نواز، در عرصۀ فرهنگ و تمدن جهانی بدرخشد.

سید احمد محیط طباطبایی، رئیس مؤسسۀ ایکوم ایران نیز در این همایش بیان داشت: ایکوم درسال جاری، محور فعالیت موزه ها را روایتگری چالش های جامعه و بیان ناگفته ها در موزه قرار داده است. یکی از نگاه های اصلی موزه، نگاه مردم شناسانه به موزه است. وی در  ادامه افزود: گفتن اینکه یک موزه، موزۀ‌ تخصّصی مردم شناسی است، یک بحث است؛ و اینکه امروزه هیچ موزه ای نمی‌تواند خود را فارغ از نگاه مردم شناسانه ببیند، بحث دیگری است. باتوجه به نگاه ایکوم در سال جاری در می یابیم که همانند سال های گذشته، ایکوم و یونسکو از صلح و هم‌زیستی می‌گویند و یکی از پایه‌های گفتمان صلح و هم‌زیستی، بر دوش مردم شناسی و شناخت مردمان در جامعۀ امروز است. وی افزود: از سال های گذشته تا به امروز، ایکوم جهانی و کمیته های ملّی، اساس کار را بر حفظ صلح و میراث مشترک در خانۀ‌ مشترکی که در آن زندگی می کنیم و دنیا نام دارد، گذاشته اند. اگرچه امروز در ایران موزۀ‌ ملّی مردم شناسی نداریم، اما باید دانست که نگاه مردم شناسی، فراتر از موزه و نهاد مردم شناسی است. البته، این نگاه  باید در آموزش، فرهنگ، کتاب های درسی، رفتار و همۀ ارکان جامعۀ ما وجود داشته باشد.

استاد محمد میرشکرایی، پیشکسوت مردم شناسی، ایران شناس و رئیس پیشین پژوهشکدۀ مردم شناسی بیان داشت: نام این همایش ایجاب می کندکه به موضوع مردم شناسی،  نگاهی تاریخی داشته باشیم. وی افزود: کهن ترین یادمان های نوشتاری فرهنگ سرزمین ما که از بیست و پنج قرن پیش به خط و زبان فارسی باستان بر دل صخره ها و سنگ ها به جای مانده است، نشانه های متعددی از واژۀ مردم وآفرینش انسان است. وی اظهار داشت: نزدیک به ۲هزاره پس از آن‌، فردوسی بزرگ در مقدمۀ شاهنامه،  مفهوم آفرینش را  به گونۀ دیگری عنوان می کند؛که یزدان ز ناچیز چیز آفرید. بعد از آن، نوبت به­آفرینش­انسان (مردم )می­رسد؛ چو زین بگذری، مردم آمد پدید.
وی مردم شناسی را دانشِ پرداختن به مطالعات فرهنگی دانست و گفت در ایران، صرف نظر از پیشینۀ واژه ای پیشینۀ کهن رفتارهای دانشی را هم داریم. ایشان بیان داشت: امسال، گرامیداشت ابوریحان بیرونی توسط پژوهشکدۀ مردم شناسی انجام شد، این در حالی است که ابوریحان های بسیاری در ایران داریم که وقتی چهرۀ شاخصی می شوند، بقیه در سایۀ آنها قرار می­گیرند. در بخش دیگری از این مراسم، دکتر مقدم، همسر زنده یاد استاد محمود روح الامینی، مردم شناس برجستۀ کشور، گوشه‌ای از ویژگی های شخصیتی و علمی این استاد را برشمرد.

در پایان این برنامه، با حضور سید محمد بهشتی، سید طه هاشمی، سعدالله نصیری قیداری، جبرئیل نوکنده (رئیس موزۀ ملّی ایران) و علیرضا حسن زاده،‌ لوح پیام این همایش امضاء شد و از پژوهشگران واستادان برتر مردم شناسی تقدیر به عمل آمد.