در این مراسم که به‌مناسبت صدوهفتادوپنجمین سالگرد ورود عکاسی به ایران، شنبه ۲۵ آذر سال جاری، در سالن اجتماعات کمیسیون ملی یونسکو برپا شد، داگروتیپی از دوره قاجار رونمایی ‌شد.

در این رونمایی، دکتر سعدالله نصیری قیداری دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، دکتر فرهاد اعتمادی، مدیر گروه علوم ارتباطات و اطلاعات کمیسیون ملی، دکتر محمد ستاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، پاسکواله دوریا، پژوهشگر ایتالیایی، مهندس نیلوفر منیعی (ملک قاسمی) و نسرین ترابی، پژوهشگران تاریخ عکاسی و مژگان طریقی، رئیس موزه دکتر سندوزی و پژوهشگر تاریخ عکاسی، سخنرانی کردند.

لازم به ذکر است که این داگروتیپ (تصویر مثبتی که طی یک عمل در دوربین به‌شکل برعکس، همچون تصویری که در آینه دیده می‌شـود ، پدیـد می‌آید) توسط مهندس نیلوفر منیعی پیدا شده است.

دکتر سعدالله نصیری قیداری دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ضمن خیرمقدم به پژوهشگران، هنرمندان و صنعتگران حوزه عکاسی که در این نشست حضور داشتند، گفت: ما امروز برای بزرگداشت صدوهفتادوپنجمین سالگرد ورود عکاسی به ایران که یکی از روزهای به‌یاد ماندنی در تاریخ کشور ما به‌ویژه در حوزه تاریخ، علم، هنر و صنعت عکاسی است، گردهم‌ آمده‌ایم.

نصیری ادامه داد: همان‌طور که می‌دانید یکی از اختراعات ارزشمند بشر در قرن نوزدهم میلادی، عکاسی است که در قرن بیستم بسط و گسترش پیدا کرد و تا به امروز همچنان در مسیر رشد و توسعه قرار دارد و به یک صنعت مهم هنری تبدیل شده است. وی تاکید کرد: درواقع عکاسی آمیخته‌ای از علم و هنر و صنعت است.

او افزود: لوئیس داگوئر، اولین کسی بود که به روش هلوگرافی و به‌طور علمی و دقیق، موفق به تهیه عکس شد و پس از وی عکاسی در جهان گسترش پیدا کرد. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، تاکید کرد که عکاسی ازدوره قاجار، وارد ایران شد و عکاسخانه کاخ گلستان یکی از یادگارهای همان دوران است. همچنین بعدها به فرمان ناصرالدین شاه (که خود علاقه‌مند به عکاسی بود) در دارالفنون، رشته عکاسی تدریس شد. نصیری بیان کرد: علاوه بر آن‌که ما در کشور، یک روز عکس تاریخی ایران داریم، در دنیا نیز ۱۹ آگوست مصادف با ۲۸ مرداد، روز جهانی عکاسی نام‌گذاری شده است که همگی این‌ها اشاره به اهمیت مقوله عکاسی دارد. او در پایان صحبت‌های خود به این موضوع نیز اشاره کرد که عکاسی، دارای شاخه‌های متعددی است که هر کدام به تفصیل جای بحث دارد و این ذات رشته‌های علمی است.

پس از صحبت‌های نصیری، گرامیداشتی به‌مناسبت درگذشت پروفسور شهریار عدل و دکتر محسن جعفری‌مذهب، دو تن از فعالان تاریخ و فرهنگ کشور که در شکل‌گیری روز عکس تاریخی ایران تاثیرگذار بوده‌اند، برگزار شد. در این گرامیداشت، مژگان طریقی، رئیس موزه دکتر سندوزی و پژوهشگر تاریخ عکاسی، در منقبت پروفسور شهریار عدل، سخنرانی کرد.

این پژوهشگر تاریخ عکاسی، درباره پروفسور عدل گفت: او بخش عمده‌ای از جوانی‌اش را صرف میراث فرهنگی کرد و رویکردش نگاه به ایران بود. وی مدیر تحقیقات در موسسه ملی پژوهش علمی فرانسه بود.

طریقی همچنین اضافه کرد: شهریار عدل در سال ۱۹۶۶ در یونسکو، طرحی را تصویب کرد مبنی بر اینکه مطالعات و پژوهش در آسیای میانه، مدنظر قرار گیرد. ۱۰ سال بعد در سال ۱۹۷۶، مجمع عمومی یونسکو طرحی را به‌نام «طرح تدوین تاریخ تمدن‌های آسیای میانه» تصویب کرد. در آن زمان شش کشور افغانستان، هند، ایران، پاکستان، مغولستان و اتحاد جماهیر شوروی، عضو تمام عیار این طرح بودند.

وی افزود: دکتر عدل، گرد‌آورنده ۲ کتاب مهم است که به چاپ رسیده‌اند؛ یکی هنر و جامعه در جهان ایرانی که مجموعه مقالاتی است درباره تاریخ و هنر ایران از آغاز سیطره اسلام تا عصر قاجار و دیگری مجلدی درباره تهران با نام تهران پایتخت دویست ساله با همکاری برنارد اورکاد که به فارسی نیز ترجمه شده است.

همسر مرحوم دکتر محسن جعفری‌مذهب نیز از وی به‌عنوان یک مورخ و ایران‌شناس یاد کرد که دکترای خود را در رشته تاریخ از دانشگاه شهید بهشتی دریافت کرد و در ثبت روز عکس تاریخی ایران به‌عنوان رئیس پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نقش پررنگی داشت.

پس از ایشان، پاسکواله دوریا، پژوهشگر ایتالیایی، درباره سهم ماترای ایتالیا در شروع عکاسی ایران مباحثی را مطرح کرد.

پس از صحبت‌های دوریا، مهندس نیلوفر منیعی (ملک قاسمی)، پژوهشگر تاریخ عکاسی از داگروتیپ دوره قاجار رونمایی کرد و در ارتباط با نحوه دستیابی به این تصویر و تاریخ آن صحبت کرد.

در ادامه دکتر محمد ستاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، درباره اینکه داگروتیپ چیست و همچنین اهمیت دستیابی به یک داگروتیپ ایرانی سخنرانی کرد. پس از ستاری، نسرین ترابی، پژوهشگر تاریخ عکاسی هم درباره تاریخ عکاسی مطالبی را عنوان کرد.

در خاتمه دکتر فرهاد اعتمادی، مدیر گروه علوم ارتباطات و اطلاعات کمیسیون ملی، در جمع‌بندی این نشست، مباحثی را پیرامون میراث دیداری- شنیداری، عنوان کرد. اعتمادی گفت: مجموعه‌های فیلم، ویدئو و عکس، میراث دیداری- شنیداری را تشکیل می‌دهند که بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ما هستند. او ادامه داد: متاسفانه این میراث در معرض خطر هستند، به‌گونه‌ای که ۹۰ درصد فیلم‌های صامت از بین رفته‌اند.۵۰ درصد از فیلم‌های دارای صدا هم که پیش از سال ۱۹۵۰ ساخته شده‌اند، از بین رفته‌اند. همچنین خود سازمان یونسکو اعلام کرده است که قریب به ۱۰۰ میلیون ساعت فیلم تلویزیونی وجود دارد که حدود ۸۰ درصد آن‌ها در معرض خطر نابودی هستند.

 اعتمادی ادامه داد: درخصوص عکس‌های تاریخی خودمان هم متاسفانه دیدیم که بخش زیادی از این میراث از بین رفته و اگر مراقبت نکنیم بسیاری دیگر را نیز از دست خواهیم داد. از این‌رو یونسکو برنامه حافظه جهانی را در سال ۱۹۹۲ میلادی به‌عنوان نهاد زیرمجموعه خود، تاسیس کرد. برنامه حافظه جهانی یونسکو با انگیزه آگاهی نسبت به وضعیت حفاظت از میراث مستند و ایجاد شرایط مناسب برای دسترسی به آن در بخش‌های مختلف جهان تاسیس شد.

مدیر گروه علوم ارتباطات و اطلاعات کمیسیون ملی، با اشاره به این موضوع که تا سال ۲۰۱۷، ۳۴۸ اثر در فهرست حافظه جهانی توسط کشورها ثبت شده است که حدود ۷۰ درصد آن مربوط به میراث دیداری- شنیداری است، گفت: ما هم توانسته‌ایم ۱۰ اثر را ثبت جهانی کنیم که البته هیچ اثری از میراث دیداری- شنیداری و عکس‌ها در میان آن‌ها نبوده است. او ادامه داد: به همین دلیل یکی از پیشنهادات ما در کمیسیون ملی این است که پرونده‌ای را از مجموعه‌های میراث دیداری- شنیداری‌مان برای ثبت در فهرست حافظه جهانی آماده کنیم و دومین نکته این‌که در کمیته حافظه جهانی باید از افراد متخصص در حوزه تاریخ عکاسی، جهت ثبت ملی و در نهایت ثبت جهانی این میراث استفاده کنیم.

او تاکید کرد: در نهایت تدوین یک طرح ملی برای حفاظت و گسترش دسترسی عمومی از مجموعه‌های عکس که در مراکز مختلف نگهداری می‌شوند، مناسب و شایسته توجه است. اعتمادی در خاتمه اظهار امیدواری کرد که با پیگیری و کار تخصصی در این حوزه، تحقق این امر به‌زودی میسر شود.

در پایان این رونمایی از سخنرانان حاضر در جلسه توسط دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو، تقدیر به‌عمل آمد.

گزارش تفصیلی این مراسم، متعاقبا روی سایت کمیسیون ملی یونسکو، قرار می‌گیرد.

سلمه غیاثی، مدیر روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو- ایران