خصال دهگانه انسان خردمند از دیدگاه امام هشتم (ع)
امام رضا علیه السلام ده معیار را عامل سنجش خردمندی یک مؤمن می دانند :
نخست آنکه از او امید خیر باشد
خیری کن ای فلان و غنیمت شمار عمر زان پیش که بانگ برآرند فلان نماند
انسانی که از او امید خیر نباشد خویشاوند ابلیس است. ابلیس مناع خیر و گشاینده در های شر است .
دو دیگر آنکه مردم از بدى او در امان باشند
خردمند طوس می فرماید :
بی آزاری و سودمندی گزین که این است آیین و فرهنگ و دین
سه دیگر خیر اندک دیگرى را بسیار شمارد
چهارم آنکه خیر بسیار خود را اندک شمارد
بوسعید خیر اندیش مان می فرماید:
شاهی طلبی برو گدای همه باش بیگانه ز خویش و آشنای همه باش
خواهی که تو را چو تاج بر سر بنهند دست همه گیر و خاک پای همه باش
پنجم هر چه حاجت از او خواهند دلتنگ نشود
حافظ غم ستیز می فرماید :
چو غنچه گر چه فروبستگی است کار جهان تو همچو باد بهاری گره گشا می باش
ششم در عمر خود از دانش طلبى خسته نشود
دانش طلب و بزرگی آموز تا به نگرند روزت از روز
هفتم فقر در راه خدا را از توانگرى محبوبتر شمارد
هشتم رنج و خوارى در راه خدا را از عزّت با دشمن خدا محبوبتر بداند
نهم گمنامى و تواضع را از پرنامى و شهرت خواهانتر باشد
به قول پیر بلخ :
هر که را مردم سجودی می کنند زهر اندر جان او می آکنند
و اما عصاره این ۹ معیار را شاید در این جمله بی نظیرآقا امام رضا علیه السلام تفسیر کرد :
و در دهمین فراز فرمود: احدى را ننگرد جز این که بگوید او از من بهتر و پرهیزگارتر است .
فرجام این حکمتهای نورانی را ختم کنم به رباعی دلپذیر و دلنشین عارف واصل ابوسعید ابوالخیر :
گر قرب خدا میطلبی دلجو باش وندر پس و پیش خلق نیکوگو باش
خواهی که چو صبح صادقالوعد شوی خورشید صفت با همه کس یک رو باش
(عبدالمهدی مستکین، مدیر گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو- ایران )