حکمتی ژرف از حکیم جادو سخن جهان نظامی

۲۱ اسفند روز بزرگداشت حکیم نظامی

غرق شدن در سودای کسب خوشی و خوشبختی در دنیا همواره آدمی را به سمت ناخوشی و بدبختی سوق می دهد..
چرا که اساس دنیا بر ناپایداری و بی ثباتی استوار است؛ همان که عطار بزرگ فرمود:

چو کار این جهان ناپایدار است
تو را در بی قراری چون قرار است

حکیم بزرگ مان نظامی بر همین بنیاد می فرماید که:

نظر کردم ز روی تجربت هست
خوشی های جهان چون خارش دست

به اول دست را خارش خوش افتد
به آخر دست بر دست آتش افتد

چنانچه آدمی بعد تاریک و تار هستی و وجود خویش را نادیده انگارد و خود را به تغافل رهنمون سازد و همواره در جستجوی آرامش و خوشبختی ایام بسپرد ؛ با راهزنی بس گردن فراز به نام دهر یا چرخ گردون یا فلک یا هستی ودر یک کلام ماهیت رازآلود عالم روبه روست..

حافظ اسرار دان بر همین سیاق ما را هوشیار
می سازد که:

رهزن دهر نخفته است مشو ایمن از او
گرت امروز نبردست که فردا ببرد

اما شاید جادو سخن جهان نظامی شگرفانه تر بیان می دارد که:

چه خرم کاخ شد کاخ زمانه
گرش بودی اساس جاودانه

از آن سرد آمد این کاخ دلاویز
که چون جا گرم کردی گویدت خیز

به مجرد آنکه آدمی در دار دنیا خود را بر مرکب مراد می یابد و جای خویش را گرم و نرم
می سازد بی درنگ بانگ و نوای کوچ کاروان او را ندا می زند!

اما راز و راه چیرگی بر نیرنگ دهر در نظرگاه حکیم نظامی چیست؟!

به کوتاهی و ژرفی؛ پذیرش خردمندانه ناپایداری و ناسازواری هستی است.
اینکه نه به استغراق در شادی آن سرمست شویم و نه به اندوه آن سرگشته!

این گفته حکیم نظامی در فرجام سخن درس آموز است:

اگر بودی جهان را پایداری
به هر کس چون رسیدی شهریاری

فلک گر مملکت پاینده دادی
ز کیخسرو به خسرو کی فتادی

و حکیم در یک واژه نغز کلید سعادت و خوشبختی هوشمندانه را هویدا می سازد:

به خرسندی برآور سر که رستی
بلایی محکم آمد سرپرستی

در این بیت فرجامین سخن ها نهفته است که در مجالی دیگر به مدد یزدان بدو خواهم پرداخت.

و درود بر روان فرخ و خجسته حکیم بلند آوازه ایران زمین نظامی بزرگ همو که فرمود:

جهان تن است و ایران دل
نیست گوینده زین قیاس خجل

 

نویسنده: دکتر عبدالمهدی مستکین

مطلب قبلی

تأثیر شگرف دانشمندانِ جندی‌شاپوری در شکوفایی تمدّنِ اسلامی و انتقالِ میراثِ کهنسالِ به دنیای اسلام

مطلب بعدی

فراخوان برگزاری ششمین دوره جایزه یونسکو-ژاپن در زمینه آموزش برای توسعه پایدار