تأثیر شگرف دانشمندانِ جندی‌شاپوری در شکوفایی تمدّنِ اسلامی و انتقالِ میراثِ کهنسالِ به دنیای اسلام
|
روسای دانشگاه‌های شهیدچمران اهواز، صنعتی امیرکبیر و فردوسی مشهد در آیین افتتاحیه سومین کنگره بین‌المللی جندی شاپور که امروز (سه‌شنبه) به صورت حضوری و مجازی در سالن شهدای جهاد علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد، در پیام‌های جداگانه‌ای بر تأثیر شگرف دانشمندانِ جندی‌شاپوری در شکوفایی تمدّنِ اسلامی و انتقالِ میراثِ کهنسالِ به دنیای اسلام تأکید کردند.
|
به گزارش روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو- ایران به نقل از اداره کل روابط عمومی وزارت علوم،
متن پیام دکتر غلامحسین خواجه رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز به شرح زیر است:
به گواهیِ تاریخ‌نگاران و باستان‌شناسان، در روزگارانِ کهن، مشرق‌زمین، گهواره تمدّنِ جهانی بوده است و یکی از بزرگ ترین و درخشان‌ترین تمدّن‌های شرق، فرهنگ و تمدنِ ایرانی به شمار می‌آمده است. ایرانیان، از پگاهِ تاریخ، پدیدآورندگانِ پهناورترین امپراتوری‌های جهانِ باستان بوده‌اند و البته، فرهنگی پدید آوردند که از ویژگی‌های مهم آن، دین‌مداری، انسان‌دوستی، بردباریِ سیاسی، احترام به فرهنگ‌ها و باورهای دینیِ همه مردمان، و پاسداشتِ دستاوردهای تمدّنیِ دیگر ملتها بود. در روزگارِ پیش از اسلام، به‌ویژه در دوره ساسانیان، دانش و فرهنگ و شیوه کشورداریِ ایرانی، به اوج خود رسید و این میراث با ورود اسلام به ایران، در خدمتِ دین اسلام قرار گرفت.
چنانکه منابعِ تاریخی بازگو می‌کنند در دوره ساسانیان و نزدیک به سال ۲۶۰ میلادی، شاپور یکُم، پادشاهِ دانش‌دوستِ ساسانی، در استان خوزستان و در نزدیکی شهر کنونی دزفول، شهرِ «جندی‌شاپور» را بنیان گذاشت و در این شهرِ نوبنیاد، یک «دانشگاه» به‌معنایِ واقعی این کلمه ساخته شد. در این دانشگاه، شاخه‌های گوناگونِ دانشْ همچون پزشکی، فلسفه، نجوم و ریاضیات آموخته می‌شد و البته دانشکده پزشکی و بیمارستان پیوسته به آن، بسیار برجسته و نامدار بود. در این دانشگاه باستانی، دانش‌های ایرانی، یونانی رومی، هندی و سُریانی با حمایتِ فرمانروایانِ دانش‌دوستِ ایرانی، با همدیگر آمیخته شدند و به‌ویژه دانشِ پزشکیِ جندی‌شاپوری چنان نام بلندی یافت که شهر جندی‌شاپور را گهگاه، «شهر بُقراط» نیز می‌گفتند. با انتقالِ چهارچوب‌های علمیِ این میراثِ تاریخیِ ایرانیان به دوره اسلامی، آموزه‌ها و پژوهش‌های استادانِ این دانشگاهِ باستانی نقشی انکارناپذیر در شکل‌گیری سنّت‌هایِ علمی در تمدن اسلامی بازی کرد.
در تاریخ ایرانِ بعد از اسلام، اندیشمندان و پژوهندگان ایرانی در پیشبردِ فرهنگی و تمدّنی اسلام در زمینه‌های ریاضیات، منطق، فلسفه، نجّوم، کیمیا، مکانیک، موسیقیی، صنعت، اخلاق، تاریخ و جغرافیا و حتی فقه و ادبیات در سده‌های نخستین اسلامی و پس از آن، بسیار کوشا بوده‌اند. تاریخِ علم، گواه این نقشِ چشمگیر ایرانیان در تمدّن اسلامی است. نمونه‌ای از این تلاش و پیشتازی ایرانیان در تمدّن اسلامی، دانشمندانِ جندی‌شاپوری هستند که پس از اسلام، در شهر بغداد، پایتختِ خلافتِ اسلامی در شکوفایی تمدّنِ اسلامی و انتقالِ میراثِ کهنسالِ جندی‌شاپوری به دنیای اسلام تأثیر فراوان داشتند. به‌ویژه جایگاهِ پزشکانِ جندی‌شاپوری در پیدایش و شکوفایی دانشِ پزشکی در میانِ مسلمانان، چمشگیر است و سپس دیگر پزشکانِ ایرانی همچون علی بن عباس اهوازی، محمدبن زکریّای رازی، و پورِ سینا، دانش پزشکی ایرانی اسلامی را به اوج رساندند و به‌زودی کتاب‌های آنها یکی پس از دیگری، به لاتین ترجمه شد و به دانشگاه‌های اروپا راه یافت.
در روزگار معاصر کوشش‌هایی برای احیای نامِ بلند و جایگاهِ ارزشمند این دانشگاهِ دنیای باستان صورت گرفته است؛ از جمله در سال ۱۳۳۴ دانشگاه جندی‌شاپور در اهواز بنیان گذاشته شد که امروزه به نام دانشمند والامقام، شهید دکتر مصطفی چمران شناخته می‌شود.
اکنون که با تلاش دانشگاه صنعتی جندی‌شاپورِ دزفول، سومین کنگره بین‌المللی جندی‌شاپور برگزار می‌شود، به سهم خود از تلاش علمی و فرهنگی رئیس و همکاران این دانشگاه سپاسگزاری می‌کنم و به همت آنان درود می‌فرستم. نام و خاطره آن دانشگاه باستانی را زنده نگه می‌داریم و باور داریم که تنها زبان مشترک ملتها، زبان دانش و فرهنگ و مهر و دوستی است.
* لزوم بیان تاریخ تشکیل دانشگاه در ایران به دانشجویان
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز در سخنانی در این آیین گفت: لازم است تاریخ تشکیل دانشگاه در ایران به دانشجویان بیان شود تا دانشجویان مطلع شوند که ایران قدمت دیرینه در این زمینه دارد.
دکتر سید احمد معتمدی اظهار داشت: اهمیت این کنگره و نشست‌های مشابه را بیشتر در فرهنگ‌سازی آن می‌دانم چراکه متاسفانه ما دانشگاهیان که باید بیشترین همت را درخصوص تاریخ علم داشته باشیم به این موضوع توجه کمتری کرده‌ایم.بابایی:
وی افزود: اگر از دانشجویان دوره دکتری و فارغ التحصیلان دانشگاهی سوال شود که قدمت دانشگاه ها در ایران به چه زمانی باز می گردد بسیاری از این افراد قدمت واقعی دانشگاه ها را نمی دانند بنابراین لازم است که تاریخ آموزش عالی و دانشگاه ها به دانشجویان ارائه شود.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر تاکید کرد: دانشگاه تهران مجموعه نفیسی با عنوان ۵ هزار سال مهندسی در ایران را منتشر کرده ودر این مجموعه بیان شده که براساس یافته های باستان شناسی ایران از تاریخ بسیار غنی در حوزه مهندسی برخوردار بوده است.
دکتر معتمدی اظهار داشت: باتوجه به این تاریخچه می توان گفت که دستیابی به این سطح از علوم در گذشته نیازمند آموزش های خاص بوده که این امر نشان دهنده قدمت دانشگاه ها در کشور است.
وی خاطرنشان کرد: قدمت دانشگاه جندی شاپور به هزار و ۷۰۰ سال پیش باز می گردد بنابراین می توان گفت ما از این تاریخ دانشگاه در کشور داشته ایم.از ویژگی‌های مهم این دانشگاه بین‌المللی بودن آن است به طوری که اساتید و دانشجویان بسیاری در آن فعال بودند.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر عنوان کرد: این تاریخ مربوط به یک دانشگاه نیست بلکه این موضوع تاریخ یک کشور است و باید در کتب درسی مدارس و دانشگاه به این موضوع پرداخته شود.
دکتر معتمدی گفت: پس از اسلام نیز فعالیت دانشگاه ها در ایران استمرار داشته، البته در آن زمان دانشگاه‌ها با مدارس دینی تلفیق شدند و ما شاهد فعالیت دانشمندانی چون ابوعلی سینا، زکریا رازی و شیخ بهایی بودیم.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر خاطرنشان کرد: در ایران تاریخ ایجاد دانشگاه به سبک جدید به تاسیس دارالفنوان در سال ۱۲۳۰ توسط مرحوم امیرکبیر برمی‌گردد که این مدرسه یک مدرسه عادی نبود، بلکه در آن دروس دانشگاهی تدریس می‌شد.
دکتر معتمدی اظهار داشت: دارالفنون ترجمه عربی کلمه پلی تکنیک است که سال.های فعالیت کرد و دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز ادامه دهنده راه این مدرسه عالی است.
وی گفت: در سال ۱۳۵۶ نام دانشگاه پلی تکنیک به دانشگاه صنعتی امیرکبیر تغییر کرد چراکه بنیانگذار مدرسه دارالفنون در ایران امیرکبیر بود.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر تاکید کرد: دانشگاه تهران نیز از ادغام چند مدرسه عالی تاسیس شده است بنابراین تاریخ ایجاد آن به سال‌های بسیار قبل بازمی‌گردد.
دکتر معتمدی گفت: لازم است دانشگاه‌ها و وزارت علوم به موضوع تاریخ دانشگاه ها توجه بیشتری داشته باشند و این موضوعات برای دانشجویان بیان شود.
متن پیام دکتر محمد کافی رئیس دانشگاه فردوسی مشهد به شرح زیر است:
به نام خداوند جان و خرد / کزین برتر اندیشه برنگذرد
خداوند نام و خداوند جای / خداوند روزی ده رهنمای
سلام و روزبخیر خدمت سروران ارجمند؛
بزرگان و شرکت‌کنندگان در سومین کنگره بین المللی جندی شاپور که به همت دانشگاه صنعتی جندی شاپور برگزار می‌شود.
نیک آگاهیم که یکی از مهم ترین مولفه هایی که ملتها بدان افتخار می‌کنند، تاریخ است. تاریخ هر ملتی نشان‌گر پیشینه موفقیت ها و شکست‌ها و تلاش‌های آنها برای زندگی بهتر است. تاریخ مانند ریشه است؛ هر چه ریشه عمیق‌تر و گسترده‌تر، ضمانت برای بقای اندام‌های هوایی بیشتر.
بر همین اساس است که ایرانیان به پیشینه و تاریخ خود می‌بالند، به ویژه اگر این پیشینه و تاریخ ریشه در خرد و دانش و راستی داشته باشد که واقعاً مکتب جندی شاپور و دانشگاه جندی شاپور که حدود ۱۷۵۰ سال پیش تولید، ترویج و توزیع علم را در سرلوحه کار خود قرار داد، افتخاری است که نه تنها ایرانیان بلکه جهانیان باید بدان ببالند.
من ابتکار دکتر عصاری رئیس فرهیخته دانشگاه جندی شاپور و تیمشان را می‌ستایم و برایشان آرزوی سلامتی دارم و امیدوارم این کنگره سالیان سال تداوم یابد و ما بتوانیم ریشه‌ها و شاخه‌های بیشتری از افتخارات علمی ایران گذشته را کشف کنیم و تلاش کنیم که پاسدار خوبی برای این اجرداد بزرگوار باشیم و ایران بتواند در صحنه علم و دانش و تکنولوژی مثل گذشته درخشش داشته باشد.