در مورد مراکز مقوله دوم
این نهادها ها از نظر قانونی بخشی از آن سازمان نیستند، اما با آن سازمان از طریق ترتیبات رسمی تایید شده توسط کنفرانس عمومی در ارتباط هستند و به حمایت از اهداف برنامه استراتژیک یونسکو متعهد شده اند. آنها به طور مستقیم توسط کشورهای عضو تامین مالی می شوند که در آن واقع شده است، اما دامنه فعالیت آنها فراتر از مرزهای آن کشور است. برخی در یک منطقه ای در حالی که برخی دیگر بیش از یک منطقه و یا در در باره یک موضوع خاص سازماندهی شده اند. بسیاری از آنها مشغول ظرفیت‌سازی و تحقیق هستند، در حالی که برخی از آنها به عنوان پایه و یا حامی مالی برای حمایت از فعالیت‌های انجام شده توسط دیگر سازمان‌ها راه‌اندازی شده‌اند.
یونسکو ۹۴ مرکز و مؤسسه بین‌المللی و منطقه‌ای را به عنوان مقوله ۲ تحت نظارت یونسکو طراحی کرده است.
کنفرانس عمومی یونسکو مؤسسات و مراکز مقوله ۲ را با توجه به بخش ها و خدمات مهم آنها، به صورت زیر دسته بندی کرده است:
- آموزش
- علوم طبیعی
- کمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی
- علوم انسانی و اجتماعی
- فرهنگ
- ارتباطات و اطلاعات
- موضوعات بین بخشی
کنفرانس عمومی یونسکو در جلسه۴۰(نوامبر ۲۰۱۹)، استراتژی یکپارچه جامع برای مؤسسات و مراکز مقوله ۲ را اصلاح کرد که در قطعنامه ۴۰ C/Resolution99 تصویب شده بود. این اصلاحیه جایگزین تمام قطعنامه های قبلی کنفرانس عمومی در مورد این موضوع شد.
استراتژی جامع یکپارچه و دستورالعمل ایجاد مؤسسات و مراکز مقوله ۲ و تمدید مؤسسات و مراکز موجود تحت نظارت یونسکو و همچنین مدل توافق بین یونسکو و دولت عضو مرتبط با این مقوله، در سند ۴۰ موجود C / 79 ارائه شده است.
با توجه به این استراتژی جهانی، تمام بخش های یونسکو برای اجرای بیشتر استراتژی های بخش خاص خود را برای تعامل با مراکز و مؤسسات مقوله ۲ در موضوعات خاص ادامه خواهند داد.
مراکز نوع دوم، مراکزی هستند که یک کشور پیشنهاد می‌دهد و آن مرکز را با همکاری و اشراف تخصصی یونسکو ایجاد می‌کند. یونسکو آن را طی مراحلی بررسی و مصوب می‌کند که تحت نظر و با کمک تخصصی و آموزشی یونسکو کار می‌کند، یعنی از جهت ساختار بین‌المللی یکی از نهادهای یونسکو فرض می‌شود. در سال ۲۰۰۲ مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری در ایران زیر نظر یونسکو راه‌اندازی شد. دو سال بعد مرکز بین‌المللی قنات و سازه های تاریخی آبی راه اندازی شد. در نشست ۱۹۷ شورای اجرایی که در روزهای پنجشنبه ۲۳ و جمعه ۲۴ مهرماه ۱۳۹۴ در پاریس برگزار شد، شورای اجرایی یونسکو با تاسیس «مرکز منطقه‌ای مدیریت آبخیزداری در مناطق خشک و نیمه‌خشک» و تمدید فعالیت «مرکز منطقه‌ای توسعه مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری» به عنوان مرکز درجه دوم یونسکو در ایران موافقت کرد. «مرکز منطقه‌ای مدیریت آبخیزداری در مناطق خشک و نیمه‌خشک» گستره غرب آسیا را دربرمی‌گیرد و با همکاری یونسکو در تهران ایجاد می‌شود. پارک علم و فناوری اصفهان به عنوان نخستین پارک در منطقه غرب آسیا به عنوان مرکز نوع دوم یونسکو برای فعالیت منطقه‌ای و بین‌المللی از سوی یونسکو انتخاب شده است و بر پایه مصوبه یونسکو مرکز اصفهان در حوزه کشورهای ایران، افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان و ترکیه فعالیت می کند.
