جلسه ششم از پنجمین دوره کمیته ملی اخلاق زیستی و اخلاق در علم و فناوری کمیسیون ملی یونسکوـ ایران، روز دوشنبه ۲۷ تیر ۱۳۹۶ در دفتر دکتر محقق داماد رئیس کمیته و با حضور اعضاء کمیته، برگزار شد.

در این جلسه، دکتر نصیری قیداری، دکتر محقق‌داماد، دکتر عباسی، دکتر قره‌یاضی، دکتر آخوندی، دکتر عمانی سامانی، دکتر اکرمی، دکتر ایرجی‌زاد، دکتر میلانی‌فر، دکتر اسماعیلی، دکتر باقری، دکترکاظمی، دکتر کوشگی، دکتر مهنام و ندا سیفی‌پور، حضور داشتند.

شروع جلسه با قرائت قرآن و خوش آمدگویی دکتر محقق داماد انجام شد.

سپس دکتر مهنام به‌عنوان دبیر کمیته ضمن اشاره به دستور جلسه به تأیید نهایی تمدید جایزه اخلاق ابن‌سینا یونسکو که متولی آن دولت جمهوری اسلامی ایران است، پرداخت. مهنام این دستاورد را پیرو تلاش‌های دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو (پاریس) برشمرد و از تلاش‌های تمامی اعضاء کمیته در جهت تدوین محتوا، بهینه‌ترکردن و پربارتر کردن سفر برنده این جایزه به ایران، یعنی پروفسور شینواری، قدردانی کرد. لازم به ذکر است که این جایزه به مدت ۶ سال برای دولت جمهوری اسلامی ایران از جانب سازمان یونسکو تمدید شد.

سپس دکتر نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران با تشکر از حضور اعضای کمیته بر اهمیت موضوع اخلاق در اولویت‌های اصلی برنامه و بودجه میان‌مدت یونسکو برای سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ تأکید کرد.

جلسه با ارائه گزارشی توسط دکتر قره‌یاضی از متن پیشنهادی نقطه‌نظرات جمهوری اسلامی ایران درخصوص سند اصول اخلاقی تغییرات اقلیم که در راستای برگزاری نشست تخصصی آن در هفته گذشته در مقر یونسکو در پاریس تنظیم شده بود، ادامه پیدا کرد، که به پیوست لینک این گزارش حضورتان ارائه می‌شود.

در پی این گزارش که سایر اعضا نیز نقطه‌نظرات خود را اعلام کردند بر موضوعاتی مثل تأکید کشورها بر کم‌کربن‌ها، موضوع اخلاق در آب و اقیانوس و اخلاق رباتیک اشاره شد.

وی اشاره کرد که با توجه به اینکه ایران از جمله کشورهای تولیدکننده نفت است و در گروه کشورهای کم‌کربن قرار دارد بهتر است به‌جای استفاده از واژه کم‌کربن که ممکن است خسارت بیشتری را برای ایران به‌عنوان غرامت ایجاد کند، از واژه کشورهای طرفدار و دوست‌دار محیط زیست در مجامع بین المللی استفاده کند. وی با تأکید بر موضوع بحران آب در راستای بحران جمعیت کشورها و مسئله خرید آب و واژه آب مجازی به بحران ایجاد شده میان چهار کشور عراق، ترکیه، سوریه و ایران با ازدیاد سدهایی همچون سد آتاتورک در ترکیه اشاره کرد و گفت: این بحران می‌تواند در آینده‌ای نزدیک تبعات اخلاقی و خسارت اقتصادی و اجتماعی چشمگیری را برای کشور ایجاد کند.

دکتر ایرجی‌زاد نیز با اشاره به عضویت خود در کمیسیون اخلاق در علم و فناوری یونسکو (COMEST)، مطرح کرد که سند مربوط به اخلاق در آب و اقیانوس هنوز نهایی نشده و در دست بررسی کارگروه تخصصی این کمیسیون در حوزه آب که ایشان نیز یکی از اعضای آن هستند، قرار دارد. وی ادامه داد: این فرصتی است که هنوز برای جامعه علمی کشورمان فراهم است تا نقطه‌نظرات خود را در قالب یک کارگروه تخصصی مشورتی از کمیته به این کمیسیون بین‌المللی منعکس کنند. ایرجی‌زاد با اشاره به اینکه در این کارگروه هنوز نماینده‌ای از افغانستان و ترکیه حضور ندارند، فرصت را برای دفاع از ارزش‌های اخلاقی و علمی و تکنیکی این بحران برای کشور مغتنم شمرد.

سپس درخصوص پرسش دکتر محقق داماد مبنی بر اینکه “آیا نظام حقوقی مشخصی برای آب‌های مشترک در دنیا که متولی‌ای به‌صورت مجمع بین‌المللی داشته باشد، موجود است یا خیر؟” بحث و تبادل نظر صورت گرفت. دکتر عباسی گفت در ارتباط با حقوق دریاها، آب‌های سرزمینی و آب‌های آزاد نظام حقوقی و همچنین در مورد خط آبی مرزی میان دو کشور، یک عرف پذیرفته شده بین‌المللی وجود دارد.

دکتر اکرمی افزود: مکاتبه با گروه‌های حقوق دانشگاه‌های معتبر انجام شود تا دانشجویان دکترای حقوق، عناوین پایان‌نامه‌های خود را به حقوق آب اختصاص دهند.

دکتر نصیری قیداری گزارش خلاصه‌ای را در خصوص اقدامات صورت گرفته پیرامون موارد حقوق آب، بحران آب و مشکلات آب ارائه کرد.

وی ضمن اشاره به کارگروه تخصصی آب که در دوره تصدی ایشان به عنوان معاون حقوقی وزارت علوم تشکیل شده بود و ایشان نیز در این کارگروه حضور داشتند، به اهمیت موضوع و بررسی حقوق آب و مباحث ارزشی اخلاقی بحران آب در جهان با اشاره به پیمان‌نامه هیرمند و نزاع موجود بین کشورهای ترکیه، عراق و سوریه  اشاره کرد.

دکتر نصیری همچنین با تأکید بر نقش کرسی بازیافت آب یونسکو در ایران و همچنین کمیته ملی تخصصی آب کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران، همکاری کمیته اخلاق را با این دو بخش در راستای تحلیل محتوایی و ارائه راهکارهای مشورتی و توسعه‌ای درخصوص بحران آب و تغییرات اقلیم به مقامات سیاست‌گذار علمی تأکید کرد.

بدیهی است همگرایی میان کمیته آب و کمیته اخلاق و همچنین کرسی بازیافت آب می‌تواند موجبات توان‌افزایی علمی و لوجستیکی را برای برنامه‌های آینده به ارمغان آورد. درخصوص این دستورجلسه، دبیر کمیته، تشکیل یک کارگروه تخصصی در حوزه بحران اخلاق در تغییرات اقلیم و اخلاق آب، جهت ارائه راهکارهای مطلوب که از تجارب کشورهای پیشرفته در این خصوص به دست آمده را با اجماع اکثریت اعضاء مصوب کرد. بدیهی است یکی از دستاوردهای مهم این کمیته، ارائه این‌گونه راهکارهای مشورتی به سیاست‌گذاران برای توجه بیشتر در تنظیم اسناد بالادستی کشور است که موضوع تغییرات اقلیم و بحران آب یکی از مهم‌ترین این موضوعات است. درخصوص دستورجلسه مربوط به معرفی نماینده کمیته برای شرکت در اجلاس کمیته بین‌المللی اخلاق زیستی هم قرار بر این شد که مکاتبه با وزارت بهداشت و معاونت پژوهشی وزارت بهداشت به‌عنوان متولی این موضوع از جانب کمیسیون صورت پذیرد و پس از تأیید و تصویب اعضای کمیته، نماینده‌ای از جانب کمیسیون به بخش مربوط در پاریس معرفی می‌شود.

همچنین درباره معرفی نماینده جمهوری اسلامی ایران در دو کمیته بین‌المللی اخلاق زیستی و همچنین کمیته بین‌المللی اخلاق در علم و فناوری با توجه به پایان دوره عضویت جناب آقای دکتر باقری در IBC قرار است مکاتبه‌هایی با معاونت پژوهشی وزارتخانه‌های بهداشت و علوم درخصوص معرفی واجدین شرایط صورت پذیرد و درخصوص عضویت در commes مکاتبه‌ای مبنی بر پیشنهاد به ادامه و تمدید عضویت دکتر ایرجی‌زاد به تصویب کمیته برسد.

سپس درخصوص دستورجلسه نشست تخصصی نقش ادیان در تبیین ارزش‌های اخلاقی از منظر یونسکو، دبیر کمیته پیشنهاد برگزاری این نشست را با همکاری اعضای کمیته و با ریاست دکتر محقق داماد -به‌عنوان متخصص علم تئولوژی که پیش‌تر نیز خودشان برگزاری چنین نشستی را پیشنهاد کرده بودند- داد که با موافقت اعضا روبرو شد. ولی دکتر اکرمی با توجه به برخی ملاحظات پیشنهاد کرد که اجلاس از منظر یونسکو برگزار نشود و با نگاهی بی‌طرفانه صرفاً تبادل نظری میان ادیان در این حوزه باشد. برخی اعضای دیگر همچنین دکتر میلانی‌فر و دکتر عباسی بر این موضوع تأکید کردند که این نشست در سطح بین‌المللی برگزار شود. اما دکتر محسن اسماعیلی پیشنهاد کرد که این نشست در سطح ملی و با تأکید بر مبانی اسلامی برگزار شود. دکتر محقق داماد نیز بر تبادل نظر میان ادیان با توجه به اهمیت موضوع اخلاقیات برای تمامی ادیان الهی تأکید کرد. در پایان جلسه، مقرر شد به پیشنهاد دکتر عباسی این نشست تخصصی با همکاری انجمن بین‌المللی اخلاق زیستی ‌اسلامی که ریاست آن برعهده دکتر محقق و نایب رئیس آن دکتر عباسی است و همچنین سازمان آیسسکو، حضور نمایندگانی از حوزه علمیه قم، دانشگاه ادیان، دفتر نهاد مقام معظم رهبری و دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران برگزار شود.

دکتر محقق داماد با توجه به قواعد حقوق اسلامی اشاره کرد: امروز بحران اصلی مجامع بحران اخلاقی است و تأکید ما باید بر تغییر نگاه بشریت به این موضوع باشد. وی نقش دین را نقش بسیار کارگری دانست و با اشاره به ریشه‌دار بودن موضوع تدین در رگ و ریشه مردمان اسلامی بر ضرورت تشکیل چنین نشست‌هایی تأکید کرد. همچنین درخصوص ارائه سند استراتژی و برنامه و بودجه یونسکو که فرصت برای آن فراهم نشد، فایل سند در اختیار اعضای کمیته قرار خواهد گرفت و در جلسه آینده کمیته در این خصوص به بحث و تبادل نظر، خواهیم پرداخت.