گروه ارتباطات کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران
زمستان ۱۳۹۲
برای بقا و توسعه، برای تصمیم‌گیری و حل مشکلات در همه جنبه‌ها و وجوه زندگی اعم از اینکه شخصی، اجتماعی، آموزشی و حرفه‌ای باشد، افراد، جوامع و ملت‌ها به اطلاعاتی در مورد خود و محیط‌های فیزیکی و اجتماعی اطرافشان نیازمند هستند. این اطلاعات از طریق سه فرآیند قابل دسترسی است: مشاهده و تجربه/آزمایش، صحبت‌کردن (با سایر افراد) و مشاوره (با مؤسسه‌های حافظه). قابلیت انجام این کار را به شکل مؤثر و نتیجه‌بخش، سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای می‌نامند.
سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی عبارت است از دانش، رفتارها و مجموعه مهارت‌های مورد نیاز برای تشخیص زمان و نوع اطلاعات مورد نیاز، نحوه و محل دستیابی به آن اطلاعات، نحوه ارزیابی اطلاعات از دید انتقادی و سازماندهی اطلاعات پس از دست‌یافتن به آن و همچنین نحوه استفاده اخلاقی از اطلاعات به‌دست آمده. مفهوم سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی فراتر از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، و یادگیری، تفکر انتقادی و مهارت‌های تفسیری فراتر از مرزهای آموزشی و حرفه‌ای است. سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی شامل همه انواع منابع اطلاعاتی، اعم از منابع شفاهی، چاپی و دیجیتال می‌شود.
سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در دنیایی به‌شدت جهانی‌شده، به هم وابسته و دیجیتال از حقوق پایه انسانی به حساب می‌آید و باعث ترویج هر چه بیشتر و تحکیم انسجام اجتماعی می‌شود و شکاف میان کشورها و افراد غنی را از نظر اطلاعاتی با کشورها و افرادی که در فقر اطلاعاتی‌اند از بین می‌برد. سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، افراد را به دانش کارکردهای رسانه‌ها و نظام‌های اطلاعاتی و شرایط فعال‌سازی این کارکردها مجهز و به واسطه آن افراد را توانمند می کند.
سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با یادگیری مادام‌العمر ارتباطی نزدیک دارد. یادگیری مادام‌العمر به جوامع، افراد و ملت‌ها این امکان را می‌دهد که اهدافشان را تحقق بخشند و از فرصت‌های در حال ظهور در فضای رو به تکامل جهانی، بهترین استفاده را به نفع همه و نه فقط تعداد کمی از افراد بهره بگیرند. یادگیری مادام‌العمر به افراد و مؤسسه‌های آنها امکان رفع مشکلات و رویارویی با چالش‌هایی را می‌دهد که در حوزه فن‌آوری، اقتصادی و اجتماعی دارند تا به واسطه آن ناکامی‌ها را برطرف و برای رفاه حال همه افراد تلاش کنند.
زیر چتر جوامع در حال ظهور دانش‌بنیاد، ما دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و سازمان-ها و مؤسسه‌های خصوصی را تشویق می‌کنیم تا در همه سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی، سیاست‌ها و برنامه‌هایی را در جهت حمایت از سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای و ارتقا آن و یادگیری مادام‌العمر برای همه ترویج کنند. به این واسطه، نهادهای یادشده برای تحقق اهداف بیانیه هزاره سازمان ملل و اجلاس سران جامعه اطلاعاتی، به نحو مؤثری پایه‌ریزی خواهند کرد.
در این خصوص، IFLA دولت‌ها و سازمان‌ها را به‌خصوص به اقدام‌های زیر توصیه می‌کند:
• پژوهش در وضعیت سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای و تهیه گزارش‌هایی در مورد سواد اطلاعاتی و ارتباطی و شاخص‌های آن تا متخصصان، آموزگاران و کارآموزان بتوانند بر مبنای آن برنامه‌های مؤثری تدوین نمایند.
• حمایت از توسعه حرفه‌ای پرسنل آموزشی، کتابخانه‌ها، اطلاع‌رسانی، آرشیوها و پرسنل ارائه‌کننده خدمات بهداشتی و انسانی در حوزه اصول و کاربردهای سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای و یادگیری مادام‌العمر.
• ادغام آموزش سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای در همه متون درسی مربوط به یادگیری مادام‌العمر.
• به رسمیت‌شناختن یادگیری مادام‌العمر و سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای به عنوان عناصر کلیدی برای ایجاد و توسعه قابلیت‌های عمومی‌ای که وجود آنها برای تأیید و تعیین اعتبار همه برنامه‌های آموزشی و تربیتی ضروری است.
• ادغام سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای در برنامه‌های آموزش مداوم و آموزش اصلی افراد حرفه‌ای در حوزه اطلاع‌رسانی، آموزگاران، سیاست‌گذاران دولتی و اقتصادی و افراد فعال در امور اجرایی و همچنین ادغام سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای در فعالیت‌های مشاوران بخش‌های تجارت، صنعت و کشاورزی.
• اجرای برنامه‌هایی در حوزه سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی برای بالابردن میزان اشتغال و ظرفیت‌های کارآفرینی زنان و گروه‌های محروم از جمله مهاجران، افراد بیکار و آنانی که درجایگاهی جز جایگاه واقعی خود به کار گمارده شده‌اند.
• حمایت از برگزاری نشست‌های موضوعی‌ای که اتخاذ راهبردهایی در حوزه یادگیری مادام‌العمر و سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای را در مناطق، بخش‌ها و گروه-های جمعیتی خاص تسهیل می کنند.
این سند در نشست شورای حکام IFLA در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۱۱ در لاهه (هلند) به تأیید رسیده است.
مترجم: مهرناز پیروزنیک
کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران