بیانیه IFLA

خطاب به کتابخانه‌هایی که به افراد ناتوان در خواندن و کسب اطلاعات از متون چاپی،
خدمات ارائه می‌کنند
گروه ارتباطات کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران
زمستان ۱۳۹۲

بیانیه IFLA خطاب به کتابخانه‌هایی که به افراد ناتوان در خواندن و کسب اطلاعات از متون چاپی، خدمات ارائه می‌کنند
با هدف ارتقا و ترویج خدمات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای قابل دسترسی برای افراد دارای مشکلات بینایی و یا هرگونه ناتوانی در خواندن متون چاپی و استخراج اطلاعات از آنها.

نداشتن دسترسی به اطلاعات، بزرگترین مانع در راه مشارکت اجتماعی همه‌جانبه و مؤثر افرادی است که از مشکل ناتوانی در خواندن متون چاپی و استخراج اطلاعات از این متون رنج می‌برند.
در کنوانسیون سازمان ملل در مورد حقوق افراد معلول (به‌ویژه در ماده‌های ۹، ۲۱ و ۲۴) این چنین آمده است که افراد ناتوان در خواندن و استخراج اطلاعات از متون چاپی حق دارند به‌طور یکسان و به همان میزان و با همان هزینه و کیفیتی که همه افراد از آن بهره‌مند هستند به کتابخانه‌ها، دانش و اطلاعات دسترسی داشته باشند.
اکنون بیش از ۱۶۱ میلیون نفر نابینا و کم‌بینا در جهان وجود داد و این تعداد رو به افزایش است. افراد بیشتری نیز وجود دارد که به دلایل فیزیکی، ادراکی، شناختی یا یادگیری قادر به خواندن مؤثر متون چاپی نیستند و به این ترتیب تعداد بسیار زیادی از افراد وجود دارند که قادر به خواندن کتاب، مجله یا وبگاه معمولی هم نیستند. گزارش شده که این افراد، فقط به کمتر از ۵درصد از همه متون چاپ‌شده و کمتر از ۲۰درصد از وبگاه‌های موجود دسترسی دارند.
کتابخانه‌ها در حکم دروازه‌های جوامع برای دستیابی به اطلاعات، دانش و امور تفریحی-اند و به همین علت است که باید خدمات آنها برای همه قابل دسترس باشد. تولیدکنندگان محتوا و فن‌آوری از جمله مهم‌ترین همکاران در ایجاد و ارتقاء خدمات در حوزه اطلاع‌رسانی و خواندن تفریحی می باشند. آنها این مسئولیت را باید با استفاده بهینه از امکانات در حال ظهور در حوزه دیجیتالی‌کردن و انتشار مکتوبات و متون منتشرشده انجام دهند.

بیانیه
فدراسیون بین‌المللی مؤسسه‌ها و انجمن‌های کتابخانه‌ها (IFLA) ترویج‌کننده حق افراد ناتوان در خواندن و استخراج اطلاعات از متون چاپی به دسترسی یکسان به همه خدمات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای است و از هرگونه مصوبه بین‌المللی یا ملی برای مبارزه با هرگونه تبعیض علیه معلولیت حمایت می‌کند:
۱- ایفلا توصیه می‌کند که همه تأمین‌کنندگان اطلاعات و کتابخانه‌ها به عنوان بخشی از فعالیت‌های اصلی‌شان از خدمات، مجموعه‌ها، تجهیزات و تسهیلاتی استفاده کنند که کاربران دچار مشکل خواندن متون چاپی را در دسترسی و استفاده از منابع اطلاعاتی مورد نیازشان یاری رساند.
۲- ایفلا تأمین‌کنندگان اطلاعات و خدمات کتابخانه‌ای را به مشاوره با افراد معلول و گروه‌های نماینده این قشر از جامعه برای برنامه‌ریزی، توسعه و انتقال مداوم خدمات مربوط تشویق می‌کند.
۳- ایفلا معتقد است که بهترین خدمات توسط متخصصانی ارائه می‌شود که از نیازها و تنوع خدمات موجود برای افراد معلول با اطلاع‌اند. بنابراین ایفلا همه تأمین‌کنندگان خدمات کتابخانه‌ها و ارائه‌کنندگانِ خدمات در زمینه تأمین اطلاعات را تشویق می‌کند تا از تربیت و آموزش مناسب نیروهایشان و نیز در دسترس‌بودن آنان برای همکاری با کاربرانِ دارای ناتوانی در خواندن متون چاپی اطمینان حاصل کنند، ضمن این‌که از آنان می‌خواهد تا از ارائه برنامه‌های رسمی توسعه و آموزش در طول خدمت و برنامه‌های درسی در حوزه اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات کتابخانه‌ای حمایت نمایند، با توجه به این‌که این برنامه‌ها ارائه خدمات یکسان و منصفانه در حوزه اطلاعات و خدمات کتابخانه‌ای را به افراد دچار ناتوانی در خواندن متون چاپی تسهیل و تقویت می‌کند.
۴- ایفلا از هرگونه فعالیت برای بهینه‌سازی و بهبود دسترسی افراد دچارِ ناتوانی در خواندن متون چاپی به منابع، از طریق انعقاد موافقت‌نامه‌های ارائه خدمات، فرستادن افراد نیازمند به کمک تخصصی نزد متخصصانی که بتوانند آنان را یاری کنند و به اشتراک‌گذاشتن منابع میان کتابخانه‌ها و مؤسسه‌های ارائه‌کننده خدمات اطلاع‌رسانی و نیز اشتراک منابع میان این مؤسسه‌ها و سایر نهادهای متخصص در ارائه خدمات به افراد ناتوان در خواندن متون چاپی حمایت می‌کند.
به همین دلیل ایفلا مشوق ایجاد و توسعه یک شبکه بین‌المللی از کتابخانه‌های مجهز به محتوا و مواد قابل دسترسی است.
۵- ایفلا حامی هرگونه اقدامی برای تدوین مقررات حق مؤلف به گونه‌ای است که دسترسی یکسان همه افراد ناتوان در خواندن متون چاپی را به اطلاعات همه کتابخانه‌ها و همه تأمین‌کنندگان اطلاعات تضمین کند.
۶- علاوه بر تأمین نیازهای قانون‌گذاری، ایفلا سازمان‌ها و افراد را تشویق می‌کند تا استانداردها، راهکارها و اصول طراحی بین‌المللی را رعایت کنند، با این هدف که خدمات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای، مجموعه‌ها، فن‌آوری‌ها و تسهیلات در جهت تأمین نیازهای کاربران ناتوان از خواندن متون چاپی تدوین شود.
اجرا
به منظور اجرای بیانیه و ترویج آن، ایفلا :
• تصمیم‌گیران بین‌المللی، ملی و محلی را تشویق می‌کند تا به‌طور مداوم برای کتابخانه‌ها و مؤسسه‌ها و افراد ارائه‌کننده خدمات اطلاع‌رسانی به افراد ناتوان در خواندن متون چاپی، برنامه کار تدوین و آن را اجرا کنند.
• تصمیم‌گیران بین‌المللی، ملی و محلی را تشویق می‌کند تا در برنامه‌های کاری خود، سازوکارهایی را برای پایش پیشرفت حاصل‌شده خود در اجرای برنامه‌های کار تدوین‌شده ادغام کنند.
• همه نهادهای مالی را تشویق می‌کند تا منابع (مالی) مورد نیاز خدمات کتابخانه‌ای و خدمات اطلاع‌رسانی به افراد ناتوان در خواندن متون چاپی را به نحو مناسبی تأمین کنند.
این سند توسط شورای حکام IFLA تأیید شده است.
آوریل ۲۰۱۲

مترجم: مهرناز پیروزنیک
کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران