ارسباران

 

            تاریخ اعلام: ۱۹۷۶

مساحت: ۱۲۵۲۵۵ هکتار

موقعیت: ذخیره گاه زیستکره ارسباران در شمال غربی کشور و در قسمت شمال شرقی  آذربایجان شرقی و شهرستانهای کلیبر و خدا آفرین و در جنوب‌ رودخانه‌ مرزی‌ ارس و مرز کشور جمهوری آذربایجان و در ۶۰ کیلومتری‌ شمال‌ شهرستان‌ اهر واقع شده است.   این ذخیره گاه مابین سه رودخانه مهم ارس در شمال، ایلگنه‌چای در غرب و کلیبرچای در شرق واقع شده و از جنوب به ارتفاعات سایگرام متصل است.

فعالیت های انسانی: مهمترین فعالیتهای انسانی منطقه شامل دامداری،کشاورزی و گردشگری می باشد.

طبقه بندی حفاظتی: در سال ۱۳۴۶ بعنوان منطقه ممنوعه و شکار گاه تحت کنترل و پس از تشکیل سازمان حفاظت محیط زیست در تاریخ ۲۰/۹/۱۳۵۲ با عنوان منطقه‌ حفاظت‌ شده و طبق قوانین مربوطه مدیریت می شود.‌ درسال ۱۳۵۵(۱۹۷۷) این منطقه از طرف یونسکو بعنوان یکی از ذخیره گاههای زیستکره جهان اعلام گردید.

خصوصیات اکولوژیکی: ارسباران منطقه ای کوهستانی و مرتفع است و ارتفاع آن از ۲۵۶ تا ۲۸۹۶ متر از سطح دریا متغیر بوده و از نظر جغرافیایی بخشی از کوههای قفقاز را شامل می شود. این منطقه دارای شکلهای متنوعی از ارتفاعات، دره های عمیق، دامنه های بلند و پرشیب، اراضی جنگلی، مراتع علفزار، کوهستانی و رودخانه است. علاوه بر سیمای طبیعی منطقه قسمتهایی از آن تحت تا ثیر فعالیتهای دامداری و کشاورزی، طبیعت دگرگون یافته داشته، جنگلها، مراتع تنک، اراضی مزروعی و بیش از ۷۰  آبادی و راههای دسترسی آنها بخشهای تغییر شکل یافته منطقه را تشکیل می دهند.

ارسباران تحت تاثیر توده هوای قطبی، عربی و تروپیکال در زمستان و توده مدیترانه ای و تروپیکال و قطبی در تابستان قرار می گیرد. منطقه با ۳ اقلیم آب و هوائی نیمه خشک در اراضی شمالی، نیمه خشک معتدل در میان بند و نیمه خشک سرد در ارتفاعات جنوبی منطقه است. حجم بارندگی سالانه در منطقه حدود ۷/۱۰۶ میلیون متر مکعب بر آورد و میزان متوسط بارندگی منطقه ۴۵۰ تا ۶۰۰ میلیمتر می باشد. پرباران ترین فصول سال بهار با متوسط سالانه ۳/۱۱۸ میلیمتر و خشکترین فصول سال فصل تابستان با متوسط بارندگی سالانه ۷/۳۱ میلیمتر گزارش شده است. براساس مطالعات انجام گرفته در منطقه متوسط درجه حرارت سالانه حدود ۶/۱۱ درجه سانتیگراد می باشد.

تعداد ۴۸ گونه پستاندار، ۲۱۵ گونه پرنده، ۲۹ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست و ۱۷ گونه ماهی در زیستگاههای منطقه شناسایی شده است. گونه های شاخص منطقه شامل قرقاول ارسبارانی، سیاه خروس، خرس قهوه ای، بز وحشی، پلنگ، شوکا، لک لک سیاه، دراج و افعی البرزی می باشد.

همچنین ۲۶ تیب گونه های درختی و درختچه ای و ۲۰ تیپ گیاهان مرتعی شناسائی شده اند. گونه های غالب شامل بلوط، ممرز، افرا، گیلاس وحشی، ون و گونه‌هایی از قبیل سرخدار، بارهنگ، نارون، ارس، گردو، گلابی وحشی، زالزالک، ازگیل، انار، بنه می باشد. براساس محاسبات بعمل آمده حدود ۸۸/۶۴% سطح منطقه را پوشش درختی و درختچه‌ای، ۶/۲۰% مساحت ذخیره گاه را پوشش گیاهان مرتعی و ۵۵/۱۴% را پوشش زراعی و سکونتگاهی تشکیل می‌دهد.