اطلس جهانی زبانها
چکیده
این سند جزئیات بیشتری از فعالیتهای یونسکو در مورد ایجاد اطلس جهانی زبانها ارائه میکند و نتایج امکانسنجی که یونسکو با همکاری برنامه اطلاعات برای همه و مؤسسات و کارشناسان این حوزه انجام داده را بیان میکند.
اطلس زبانها به منظور تأمین تنوع جهانی زبانها، فرهنگها و میراث مستند به زبانهای گوناگون و تقویت مدل اجرای توصیهنامه مصوب کنفرانس عمومی در خصوص ارتقاء دسترسی جهانی و چندزبانگی در فضای سایبر مصوب سال ۲۰۰۳ تهیه شده است.
I- پیش زمینه
- به دلیل سرعت سریع تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع در سراسر جهان، میزان زبانهایی که در معرض خطر هستند یا از بین میروند نسبت به دهه گذشته افزایش یافته اآن هم در زمانی که تضمین تنوع زبانی به عنوان پایه محرکی برای آزادی بیان و توسعه پایدار و فراگیر مورد توجه قرار گرفته است و فراتر از آن تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی( ICT )در مستندکردن زبانها، احیاء زبانها،گذار نسلها و ارتقاء تنوع زبانی و چندزبانگی نقش مهمی ایفا کرده است.
ICT از کارآمدترین ابزارهای آموزشی و ارتباطی است که به جوامع، سازمانهای دولتی و خصوصی و شهروندان با فراهم کردن امکان سریع وآسان به اطلاعات ، خدمات و کالاها درراستای دسترسی آزاد، کثرتگرایی، مشارکت و ایجاد جوامع معرفتی پایدار و فراگیر کمک میکند.
- تنوع زبانی یکی از بخشهای تکمیلکننده تنوع فرهنگی، آزادی بیان و دسترسی جهانی به اطلاعات و دانش است که ظرفیت بیان و ایدههای صلحجویانه، سیستمهای دانش و ارزشی مردمانی با تنوع فرهنگی، پیشزمینههای حرفهای و مذهبی، اجتماعی و سیاسی را داراست.
- بیش از ۵۰% از ۶۷۰۰ زبانی که امروزه با آن صحبت میشود در معرض نابودی است بسیاری از زبانهای دیگر در آینده نزدیک ناپدید خواهند شد این خطر را نیز باید لحاظ کرد که فقط ۵% از زبانهای جهانی در اینترنت استفاده می شوند.
- ICT حوزه وسیع اینترنت را ایجاد کرده که اهمیت روزافزونی برای کاربران دارد. به عبارت دیگر نرمافزارها عمدتاً با همکاری بخشهای گوناگون مانند ترجمه آنلاین، تصحیح گرامر و دیکته همچنین سیستمهای محلی برای بهرهبرداری از زبانها در اینترنت حوزه وسعیتری از کاربران زبانهای بومی ایجاد نموده است.
- در سال ۱۹۹۳ یونسکو زبان ها را با اجرا ” برنامه زبانهای در مخاطره” Endanger Language Programme ” مورد توجه قرارداد و درسال ۱۹۹۶ اولین نسخه اطلس جهانی زبانهای در معرض نابودی را با همکاری نزدیک مؤسسه زبانهای در مخاطره (FEL) منتشر ساخت.
دومین نسخه این اطلس با لیست کردن بیش از ۸۰۰ زبان در معرض خطر منتشر شد. برای سومین بار متن قبلی کاملاً بازبینی و در سال ۲۰۰۸ منتشر و بزرگداشت سال بینالمللی زبانها از سوی سازمان ملل اعلام گردید. نسخه اینترنتی اطلس زبانها با حمایت نروژ و اطلاعات مربوط به ۲۴۶۵ زبان در معرض خطر ، اطلاعات مربوط به وضعیت و منابع کلیدی آن در دسترس عموم قرار گرفت. این اطلس اطلاعات آژانسهای خبری، روزنامهها و سرویسهای خبرپراکنی، سازمانهای عمومی و خصوصی و پارلمان اروپایی را در بر دارد.
- در طی سالهای گذشته، یونسکو روششناسی ارزیابی زبانهای در مخاطره و سیستمهای گردآوری، همچنین تحقیق بر پیشبرد زبانها در فضای سایبررا انجام داد. یونسکو این روششناسی را بمنظور بهروز کردن و معرفی جریان عظیم اطلاعات بصورت نسخه دیجیتالی اطلس جهانی زبانها اصلاح کرد .
- به دنبال پیگیری توصیهنامه کارشناس بینالمللی (۱۳ مارس ۲۰۱۴ در Hague و اکتبر ۲۰۱۴ در پاریس) و کنفرانس منطقه (نوامبر ۲۰۱۵ در San Jose) برنامه دو ساله توسعه اطلس جهانی بازبینی شد. گستره این اطلس نه تنها همه زبانهای در معرض مخاطره بلکه همه زبانهای موجود و مطمئن (safe) را دربر میگیرد و بدینترتیب تصویر دقیقتری از تنوع زبانی در جهان را نشان میدهد و به عنوان یک منبع آموزشی مورد استفاده قرار میگیرد.
۸-در زمانیکه ابتکارات دیگری در جهت تقویت تنوع زبانی در اینترنت صورت گرفته آنها اطلاعات را با لحاظ کردن کمیت، کیفیت، محدوده ،فعالیت بین کاربران و دسترسی محدود کردهاند. یونسکو خود را شدیدا به رسالت خود به عنوان یک عضو راهبریکننده در مجمع سازمان ملل در تسهیل همکاریهای بینالمللی و ابداعکننده ایدهها برای منافع عموم به طیف گسترده زبانها متعهد میداند.
II – اهداف
- یونسکو مقیاس نسخه آنلاین اطلس یونسکو درخصوص زبانهای در خطر را بررسی میکند و درصدد است تمام کارهای انجام شده در این خصوص که از سوی دانشگاهها، بخش خصوصی و دولتی انجام گرفته را پوشش داده و با افزودن آنها به این اطلس برای اولین بار در این اطلس طیف وسیعی از سرویسها، راهحلهای بالقوه زبانهای گوناگونی که ممکن است در اینترنت مورد استفاده قرار بگیرد را ارائه بدهد.
- هدف درازمدت یونسکو مشارکت در تأمین تنوع زبانی و اشاعه چندزبانگی در فضای سایبر از طریق اپلیکیشنهای مؤثر ICT از جمله منابع ماندگاری زبانها، دسترسی روزافزون و انتشار این موضوعات، شبکهها و تعهدات مدنی است.
- این اهداف میتواند با اطلس جهانی یونسکو به عنوان یک پلات فرم با دادههای عمدتاً از سوی گروه کاری جهانی Global Task Force (GTF) ، کمیته مشورتی بینالمللی ICC و شبکه مؤسسه جهانی بهکار گرفته شود. انتظار میرود این پلتفرم آنلاین، آموزش، ایجاد معرفت جدید، ترغیب تبادل نتایج علمی میان مؤسسات آموزش عالی، کتابخانهها، آرشیوها و دیگر سازمانهای مدنی و غیردولتی را در دسترسی آزاد به منابع علمی و توانمندسازی جوامع بومی با استفاده از زبان خودشان را در فضای سایبر اشاعه دهد.
III –سیا ست اجرایی
۱۲- طرح اطلس زبانهای در معرض خطر بر اساس ۳ محور شکل گرفته است:
- تقویت پلت فرمهای آنلاین کنونی با عنوان اطلس یونسکو درخصوص زبانهای جهانی در معرض خطر
( UNESCO World Atlas of Languages in Danger )که به عنوان اطلس جهانی یونسکو زبانها
( UNESCO World Atlas of Languages)به عنوان منبع مهمی برای حفاظت زبانها، ارائه، ارتقاء و تبادل دانش مربوط به مسائل زبانها و همچنین ابزاری برای آموزش و اموختن زبان می تواند موثر باشد
- ظرفیتسازی حرفهای و سازمانی که احیاء زبانها و مستندسازی از طریق استفاده از زبانهای گوناگون در فضای سایبر را با کمک ICT و همکاری و مشارکت ذینفعان فراهم میکند.
- افزایش آگاهی میان کشورهای عضو یونسکو درخصوص اهمیت تنوع زبانی و چندزبانگی به ویژه در فضای سایبر و تأمین منابع فرابودجهای برای اجرای ابتکارات جهانی
۱۳- برای دستیابی به این اهداف یونسکو راهکارهای زیر را دنبال می کند:
الف) آگاهیبخشی در مقیاس جهانی و ایجاد هنجارهای بینالمللی از طریق عملیساختن برنامههای گروه کاری چندزبانگی جهانی (GTE) در فضای سایبر که این برنامهها مؤسسات زبان ملی، سازمان ملل متحد، بخش خصوصی و عمومی را در بر می گیرد که برابری جنسیتی و رهیافتهای حقوق بشری، رعایت توزیع جغرافیایی، عدم تبعیض و دسترسی گسترده به زبان جوامع محلی را پذیرفتهاند.
ب) ایجاد کمیته مشورتی بینالمللی International Consultative Committee (ICC) متشکل از گروه منتخب کارشناسان پیشگام جهانی که برای دوره ۴ ساله و عمدتاً آنلاین کارکنند و مسئولیت تدوین توصیهنامهها با تأکید بر تعریف و اصلاح شاخص پویایی زبانها را بر عهده دارند .
ج) ایجاد شبکه موسسات جهانی Global Institutional Network (GIN) مشتمل بر مؤسسات آموزش عالی که در حوزه مستندسازی زبان کار میکنند. اجزای این شبکهها اطلاعات و دادههای مرتبط با زبان و منابع قابل استفاده در مؤسسات آموزش عالی، آرشیوها، موزهها، کتابخانهها، ارگانهای استانداردسازی زبانها را به اشتراک گذاشته و راهحلهای فنی را حفظ و به وسیله بخش خصوصی آن را اشاعه میدهند.
د) درگیرکردن بخش عمومی به ویژه در جوامعی که به زبانهای خاص صحبت میکنند از طریق گشودن پنجرههای آنلاین آن زبانها ـ کاربرد چگونگی این زبانها در شبکههای اجتماعی ـ تا در فضای سایبر گروه زبانی خودشان و گروههای همزبان را ایجاد و با تقویت آن ، ارزش زبانهای فردی را ارتقا دهند.
۱۴- اطلس همچنان در به پایان رساندن تعهدات بینالمللی مندرج دردستور العمل ۲۰۳۰ توسعه پایدار به عنوان یک مجموعه در کاهش فقر و بیسوادی و مبارزه با تبعیض مؤثر خواهد بود. در سیستمهای سازمان ملل، اطلسها در تحقق توصیه نامههای مجمع دائم سازمان ملل متحد در موضوعات بومی و مشارکت در بیانیه های سازمان ملل متحد درخصوص حقوق مردمان بومی و دیگر ابتکارات سازمان ملل تلاش میکند.
همچنین می تواند ارتباط آشکاری بین برنامه اطلاعات برای همه یونسکو (IFAP)، پروسه اجلاس سران درباره جامعه اطلاعاتی (WSIS) و بخشهایی که ارتباط مستقیم با اجرای کنوانسیون یونسکو از جمله کنوانسیون حفاظت و اشاعه تنوع فرهنگی (سال ۲۰۰۳) ، کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس ( سال ۲۰۰۵) و توصیهنامه حفاظت و دسترسی به میراث مستند از جمله میراث دیجیتال ( سال ۲۰۱۵ ) بوجود آید.