گزارش نشست عالی‌رتبه هم‌اندیشی در زمینه کاربرد فناوری‌های جدید به‌ویژه ابزارهای الکترونیکی همراه در ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری"در نظام اموزش و یادگیری ایران" / تهران، ۴ اسفند ۱۳۹۳
نشست عالی‌رتبه هم‌اندیشی در زمینه کاربرد فناوری‌های جدید بویژه ابزارهای الکترونیکی همراه در ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری با همکاری مشترک کمیسیون ملی یونسکو و شورای‌عالی آموزش و پرورش و با حمایت وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و یونسکو در تاریخ ۴ اسفند ۱۳۹۳ در مجتمع فرهنگی- آموزشی آدینه برگزار شد.
هدف از برگزاری این نشست که در هفته جهانی یادگیری از طریق ابزارهای الکترونیکی همراه (۲۳ تا ۲۷ فوریه ۲۰۱۴) با حضور وزیر آموزش و پرورش و مقامات عالی‌رتبه وزارت‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، ارتباطات و اطلاعات، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نیز نهادهای دست‌اندرکاران آموزش و یادگیری ایران و مسئولان یونسکو در ایران برگزار شد، عبارت بود از: جلب توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آموزشی به اهمیت استفاده موثر از ابزارهای الکترونیکی همراه در نظام آموزش و یادگیری ایران، بحث و تبادل‌نظر در مورد سیاست‌ها و ابزارهای حقوقی مربوط به کاربرد فناوری‌های جدید در آموزش و نقش آنها در تحقق اهداف توسعه، ظرفیت‌سازی بین‌بخشی و بین‌نهادی در زمینه کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در نظام آموزشی ایران، جهت‌بخشی کاربرد فناوری‌های مربوط به ابزارهای الکترونیکی همراه در خدمت ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری، نقش فناوری‌های جدید به‌خصوص ابزارهای الکترونیکی همراه در گسترش فرصت‌های آموزشی و توانمندسازی زنان و دختران، و ارائه توصیه‌های لازم برای پاسخگویی نهادهای آموزشی به کاربرد این فناوری‌ها در محیط‌های آموزشی ایران.
نشست مذکور در چهار بخش افتتاحیه، جلسه‌های کاری، میزگرد تخصصی و مراسم اختتامیه برگزار شد.
در مراسم افتتاحیه، پس از تلاوت آیاتی چند از کلام‌الها مجید و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، آقایان دکتر مهدی نوید دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، دکتر محمدرضا سعیدآبادی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، دکتر علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش سخنرانی کردند و در خاتمه جلسه افتتاحیه، پیام رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران توسط آقای اکبرلو قرائت شد.
دکتر مهدی نوید، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش پس از خیرمقدم به شرکت‌کنندگان اظهار داشت: “موبایل درگذشته مترادف با تلفن همراه بود؛ اما امروزه تجلی همه ابزارهای الکترونیک و فناوری‌های جدید است. نگاه شورای عالی آموزش و پرورش به این فناوری در تدوین سند تحول بنیادین، نگاهی فرصت‌آفرین است. اما آنچه در استفاده از این فناوری لازم است مورد توجه قرار گیرد، استفاده هوشمندانه از آن است و این ضرورت باید مورد توجه همه سیاست‌گذاران و مجریان قرار گیرد. فناوری ابزارهای الکترونیکی همراه در عین ضرورت، درمان درد همه مشکلات نیست. در واقع، این ابزار می‌تواند تسهیل‌گر فرایند یاددهی و یادگیری باشد و روی اهداف، موانع و روش‌های یادگیری تاثیر بگذارد و یک پارادایم به سمت تحول در یادگیری محسوب شود.” وی در ادامه به چالش‌های استفاده از این ابزار اشاره کرد و افزود: “یکی از آفت‌های جدی استفاده از ابزارهای الکترونیک همراه، تقویت روحیه فردگرایی است. اگرچه در استفاده از این ابزار، واژه شبکه اجتماعی را به‌کار می‌بریم ولی مهارت‌های زندگی اجتماعی را آموزش نمی‌دهد. از چالش‌های دیگر استفاده از این فناوری، دامن‌زدن به تک‌ساحتی‌شدن انسان، و صرفا رشد یکی از ابعاد انسانی و نه همه آن است. دکتر نوید در خاتمه افزود: “استراتژی ما در آموزش و پرورش برای استفاده از ابزارهای الکترونیک همراه، مصونیت‌پذیری و نه محدودیت‌پذیری است که این امر در سایه استفاده هوشمندانه از این فناوری اتفاق می‌افتد.”
دکتر سعیدآبادی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در سخنرانی خود اظهار داشت: “یونسکو دو هدف مهم را دنبال می‌کند که عبارت است از: ۱- صلح ۲- توسعه پایدار. صلحی که مد نظر یونسکو است صلحی است که در ذهن و اندیشه انسان شکل می‌گیرد. یونسکو معتقد است از آنجایی که جنگ از اذهان بشر آغاز می‌شود، تحقق صلح نیز باید در ذهن بشر نهادینه شود. توسعه مدنظر یونسکو نیز توسعه پایدار است که رشد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی را در برمی‌گیرد. یونسکو برای رسیدن به صلح و توسعه پایدار، از پنج حوزه آموزش، علوم طبیعی، فرهنگ، علوم اجتماعی و ارتباطات و اطلاعات بهره می‌برد که از میان این موارد، آموزش، اصلی‌ترین حوزه فعالیت یونسکو برای دستیابی به اهداف مذکور به شمار می‌رود. بر این اساس، امروزه استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه برای این منظور، از ضروریات به شمار می‌رود. دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو افزود: “برای آموزش از طریق ابزارهای الکترونیکی همراه چند موضوع باید مورد نظر قرار گیرد که عبارت است از: ” ۱- فراهم‌کردن نوع و محتوای یادگیری ۲- تغییرات مورد نیاز در محیط آموزش و یادگیری به منظور استفاده بهینه از این ابزارها ۳- بررسی نتایج و دستاوردهای این نوع آموزش در حوزه آموزش و پرورش ۴- تعیین تغییرات اجتماعی موردنظر با استفاده از این نوع محیط یادگیری ۵- تعیین ذی‌نفعان و سازمان‌های مشارکت‌کننده در استفاده از این نوع فناوری. دکتر سعیدآبادی ادامه داد: “در زمینه استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه، چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه شود. یکی از این چالش‌ها، تعیین محتوای یادگیری است که باید با توجه به فرهنگ و ارزش‌های بومی و ملی ما تهیه شود. سیاستی که در جهان در استفاده از این نوع ابزارهاست، به طور عموم به‌دنبال یکسان‌سازی فرهنگی است که یکسان‌شدن ارزش‌ها، سنت‌ها، نوع نگرش به زندگی و.. را در بر می‌گیرد، بر این اساس، نوع محتوایی که باید برای یادگیری به دنبال آن بود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چالش‌های دیگر، متنوع‌شدن، خصوصی شدن و تجاری-شدن یا همان درآمدزاشدن محتوا و نیز بین‌المللی‌شدن این تجارت است. علاوه بر چالش‌های مذکور، شناخت سواد اطلاعاتی دانش‌آموزان و درک مطالب بی‌فایده و مفید برای آنها و آگاهی‌بخشی به معلمان در این زمینه نیز از دغدغه‌هایی است که باید به آنها توجه شود.”
دکتر علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش اظهار داشت: “آموزش و پرورش، زیرساخت سرمایه انسانی هر کشور است. خروجی آموزش و پرورش، یا ورودی به بازار کار و جامعه و یا به دانشگاه است که از دانشگاه سرمایه انسانی خارج، سپس وارد جامعه می‌شود. بر این اساس، توجه به آموزش و پرورش و استفاده از فناوری‌های مختلف در آموزش و پرورش، با لحاظ‌کردن مبانی فکری، فرهنگی و ارزشی، ضرورتی است که امروزه بیش از پیش اذهان را درگیر کرده است. فراهم‌کردن بستر مناسب برای رشد و تعالی سرمایه‌های فکری در جامعه اطلاعاتی و دانایی‌محور، یک ضرورت است. وی در ادامه افزود: “بحث جهانی‌شدن (Globalization) با بحث جهانی‌کردن (Globalizing) متفاوت است. جهانی‌شدن یک فرآیند است، فرآیندی که اتفاق می‌افتد و ما نمی‌توانیم با آن مقابله کنیم ولی با جهانی‌کردن باید مقابله کرد. استکبار جهانی درصدد است همه فرهنگ‌ها را به یک فرهنگ غالب تبدیل کند و به‌دنبال جهانی‌کردن است و ما باید با آن مقابله کنیم اما پروسه جهانی‌شدن را باید بپذیریم و ازآن به نفع خود بهره بریم. بنابراین در این جامعه دانایی- محور، باید دانش‌آموزان را به نحوی توانا کنیم که از این جریان، متناسب با فرهنگ حاکم با ارزش‌ها و هنجارهای خود استفاده کنند. فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات امکان یادگیری توام با خلاقیت یا مشارکت فعال و سازنده را فراهم می‌کند و تلاش برای مشارکت دانش‌آموزان و فعال شدن در گروه به‌جای فعال‌شدن فردی باید در برنامه‌ریزی‌های استفاده از فناوری ابزارهای الکترونیکی همراه لحاظ شود. وزیر آموزش و پرورش در ادامه، با اشاره به بحث تربیت حرفه‌ای و اقتصادی در فلسفه تعلیم و تربیت و استفاده از فناوری‌ها برای آموزش افراد و تبدیل آنها به عنصری موثر در اقتصاد، به موضوع هوشمندسازی مدارس اشاره کرد و اظهار داشت: “در آموزش و پرورش در استفاده از این فناوری‌ها اقدام-های مختلف و پراکنده‌ای صورت گرفته است. در وهله نخست، یکی از مواردی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد ضرورت تعریف مدرسه هوشمند و سپس تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب است. اینکه مدرسه هوشمند چه ضرورت‌ها و نیازهایی را به‌دنبال دارد و چه ضرورت‌هایی در تعریف مدرسه هوشمند دیده شود، بسیار پر اهمیت است. به طور یقین نقش معلم و نیروی انسانی در استفاده از این فناوری‌ها، کلیدی است. مطالعات تطبیقی کشورهای مختلف حاکی از آن است که کشورهایی که از طریق نرم‌افزار و نه سخت‌افزار وارد بحث هوشمندسازی مدارس شدند موفقیت بیشتری در این زمینه کسب کرده‌اند. آموزش‌های ضمن‌خدمت دانشگاه فرهنگیان در آموزش و پرورش با هدف تعلیم و تجهیز نیروی انسانی از ضروریات جدی در این بحث است. بحث مشارکت دستگاه‌ها در تجهیز و پشتیبانی از مدارس هوشمند بحث بسیار مهمی است که باید به آن پرداخته شود. به عقیده من به‌جای مدارس هوشمند بهتر است در ابتدا کلاس هوشمند داشته باشیم بعد به موازات استفاده از این فناروی‌ها آن را به مدارس هوشمند تبدیل کنیم.”
اکبرلو، به نمایندگی از دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران پیام استرکیش لاروش، مدیر و نماینده این دفتر را به شرح زیر قرائت کرد: “فناوری ابزارهای الکترونیکی همراه، امروزه در دورترین نقاط جهان گسترده شده است. تخمین زده می شود که از حدود ۷ میلیارد نفر جمعیت حاضر جهان، نزدیک به ۶ میلیارد نفر به ابزارهای الکترونیکی همراه دسترسی داشته باشند. این ابزارها موفق‌ترین و فراگیرترین فناوری اطلاعات و ارتباطات در تاریخ است. یونسکو از سال ۲۰۱۱ هفته‌ای را به یادگیری با کمک ابزارهای الکترونیکی همراه اختصاص داده است. محور و موضوع امسال، استفاده از فناوری همراه در توانمندسازی زنان و دختران جامعه است. آموزش، زنان را توانمند می‌سازد تا زندگی بهتری داشته باشند. دختران تحصیل-کرده، خانواده‌های سالم‌تری دارند، بر اهمیت سلامت و بهداشت بیشتر واقفند و آن را برای خود و فرزندانشان می‌جویند و مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار و موفقیت در آن را کسب می‌کنند. در کشورهای درحال‌توسعه، زنان در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دسترسی به فرصت‌های تحصیلی با چالش‌های خاصی روبه‌رو هستند. این موضوع به دوعلت است. یک علت مربوط به دسترسی به این ابزارهاست و دیگری مربوط به چگونگی آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات است. بر اساس آمار یونسکو، دختران دانش‌آموخته برای مشارکت در اقتصاد دانش‌بنیان باید همانند پسران از مزایای آموزش شامل دانش، مهارت‌ها و رویکردهای ارائه شده با استفاده از ابزارهای الکترونیک همراه بهره برند.”
وی در قرائت بخشی از سخنان مدیر دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران، افزود: “آموزگاران، ستون‌های نظام آموزش و پرورش‌اند و مشارکت آنها برای هرگونه تلاشی برای آموزش با استفاده از فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات دارای اهمیتی حیاتی است. در این خصوص چهار چالش به شرح زیر مطرح می‌شود که پرداختن به آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است:
۱- چگونه یادگیری با استفاده از فناوری همراه نقش معلمان را دستخوش تغییر کرده است و چه رویکردهای فراگیری، متضمن استفاده بهینه از این فناوری‌ها در جهت بهبود کیفی آموزش خواهد بود. فناوری‌های همراه چگونه باید در محیط‌های آموزش رسمی و غیررسمی به‌کار گرفته شود؟
۲- چگونه فناوری‌های همراه موجب افزایش توان و ظرفیت و توسعه حرفه‌ای آموزگاران و بهبود تعامل آنان با دانش‌آموزان به خصوص در شرایط منابع محدود می‌شود؟
۳- چه ابزارها و محتوایی موجب تسهیل یادگیری، ارزیابی و مدیریت کلاس درس می‌شود؟ آموزگاران و دانش‌آموزان چگونه می‌توانند منابع یادگیری خود را با استفاده از فناوری‌های همراه مناسب‌سازی کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند؟
۴- و بالاخره چه فضاهای سیاست‌گذاری، چه در سطح ملی، محلی یا مدرسه‌ای، معلمان را در استفاده موثر از فناوری‌های نوین همراه، در بهبود نتایج تحصیلی کمک می‌کند؟ و چه رویکردهایی متضمن ادامه، تصحیح و گسترش پروژه های موفق می‌شوند؟
پس از مراسم افتتاحیه، جلسه‌های کاری و میزگرد تخصصی به شرح زیر برگزار شد:
جلسه کاری اول: ابزارهای الکترونیکی همراه و محیط‌های یاددهی – یادگیری ایران
رئیس جلسه: دکتر مهدی نوید، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش
دبیر جلسه : دکتر محب حسینی، مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو
سخنرانان و موضوع سخنرانی‌ها:
دکتر محمود مهرمحمدی، رئیس دانشگاه فرهنگیان: بازخوانی نسبت معلم با فناوری‌های جدید: دو ابرشایستگی
دکتر کوروش پرند، رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای: طرح امید، آموزش مهارتی و یادگیری دانش‌بنیان به عنوان بزرگترین طرح آموزش مجازی
دکترعلی زرافشان، معاون آموزش متوسطه، وزارت آموزش و پرورش: ارزیابی برنامه هوشمندسازی مدارس در ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری
ادامه جلسه کاری اول: ابزارهای الکترونیکی همراه و محیط‌های یاددهی – یادگیری ایران
رئیس جلسه: دکتر علی‌اکبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران
دبیر جلسه: دکتر محب حسینی، مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو
مهندس علی باقرزاده، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی: کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در سوادآموزی و تداوم آن به ویژه برای زنان و دختران
مهندس حسین محمودی سفیدکوهی، مدیرکل دفتر ارزشیابی مهارت سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور: سنجش یادگیری مهارت‌ها در محیط‌های کار با استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه
جلسه کاری دوم: ظرفیت‌سازی در ارتقای کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه در نظام آموزشی
رئیس جلسه : مهندس علی زرافشان ، معاون آموزش متوسطه، وزارت آموزش و پرورش
دبیر جلسه: دکتر محب حسینی، مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو
سخنرانان و موضوع سخنرانی‌ها:
دکتر علی‌اکبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران: زیرساخت‌های فنی و اطلاعاتی مدارس و دانشگاه‌ها و ابزارهای الکترونیکی همراه
دکتر ابراهیم طلائی، مشاور رئیس سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات: نمونه‌ای از بهترین تجارب در زمینه بازآفرینی فرهنگ تعلیم و تربیت با تسهیل‌گری فناوری اطلاعات: روایت یک مدرسه ایرانی
III- پانل تخصصی: پیش‌بینی و آینده‌نگری در زمینه استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه در محیط‌های آموزشی و یادگیری ایران
سخنرانان:
دکتر محسن بهرامی، رئیس پژوهشکده مطالعات آینده دانشگاه صنعتی امیرکبیر
دکتر سید امیدفاطمی، رئیس مرکز هوشمندسازی دانشگاه فرهنگیان
دکتر سیدمصطفی کلامی هریس، رئیس سازمان علمی- آموزشی فرادرس
اعضای پانل:
دکتر جلالی، دکتر نوید، و دکتر محب حسینی
در جلسه اختتامیه، دکتر محب حسینی مباحث جلسه‌های نشست را جمع‌بندی کرد و توصیه‌های نشست را با عنوان “توصیه‌های تهران: ظرفیت‌سازی برای کاربرد ابزارهای الکترونیکی همراه جهت کیفیت‌بخشی به آموزش و یادگیری” قرائت کرد.
برای دریافت چکیده مقالات اینجا را کلیک کنید.
تهیه و تنظیم: پیمانه پورهادی
ناظر علمی : دکتر محدثه محب حسینی
