ذخیره گاه زیستکره کویر
تاریخ اعلام: ۱۹۷۶
مساحت: ۶۹۱۱۶۹ هکتار
موقعیت: ذخیرگاه زیستکره کویر در موقعیت “۱۰ و۲۵ و ۵۱ الی” ۰۵ و ۰۳ و ۵۳ طول شرقی و “۱۵ و ۱۷ ۳۴ الی “۳۰و ۱۲ ۳۵ عرض شمالی واقع شده است که از شمال به اراضی کشاورزی جنوب ورامین و گرمسار و کوه گوگرد، از غرب به چالابهای کویری دشت کویر و از جنوب به چالابهای کویری و دشتهای سیلابی و از شرق به دریاچه نمک و دشتهای سیلابی شمال آن محدود می گردد.
فعالیت های انسانی: محدوده زون مرکزی که در واقع پارک ملی کویر مرکزی است محیطی بکر و خالی از هر گونه جوامع انسانی می باشد و تنها در محدوده زون بینابینی که محدوده حفاظت شده کویر مرکزی می باشد به طور کنترل شده اراضی آن مورد بهره برداری عشایر ورامین قرار می گیرد.
مدیریت اکوتوریسم: وجود ۳ پاسگاه محیط بانی در هسته مرکزی که پاسگاه قصر بهرام به عنوان مرکز بازدید کنندگان و ۲ پاسگاه محیط بانی در زون بینابینی به عنوان نقاط کنترلی. آموزش، تعلیم و پرورش محیط بانان، دانشجویان و دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرند.
طبقه بندی حفاظتی: در سطح ملی ذخیره گاه در دو طبقه پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر مرکزی متمایز بوده که از سال ۱۳۴۳ تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته و پارک ملی آن با مساحت ۴۴۲۲۱۲ هکتار، محدوده زون مرکزی ذخیره گاه زیستکره را شامل می شود.
خصوصیات اکولوژیکی: ذخیره گاه کویر مرکزی مجموعه زیبا و جذابی از زیستگاه های بیابانی را در خود جای داده که در فاصله بین دریاچه نمک و دشت کویر واقع شده است.
ذخیره گاه دارای اقلیم خشک سرد برای مناطق پست و اقلیم نیم خشک سرد برای مناطق مرتفع می باشد. و بطور کل از اوایل آذر ماه تا اواخر اسفند مرطوب بوده و برای بقیه ماه های سال خشک می باشد متوسط بارندگی منطقه حدود ۱۳۰میلی متر است.
ذخیره گاه کویر مرکزی به نسبت دشتی است که در میان آن تپه ها و کوههای کم ارتفاع وجود دارد. مرتفع ترین قله در پارک ملی سیاه کوه به ارتفاع ۱۸۶۵متر است که در بخش میانی پارک ملی و در شرق دریاچه نمک واقع است و نیز پست ترین محل در ساحل دشت کویر و در محل تخلیه رود خانه ورگی به ارتفاع ۷۴۰متر میباشد .
این منطقه شامل دشتهای وسیع و ارتفاعات متعدد بوده که از نظر تقسیم بندی زیستگاههای حیات وحش ایران شامل زیستگاههای بیابانی، استپی و کوهستانی است دامنه ها و دشتهای منطقه زیستگاه گونه های پستاندارا با ارزش نظیر یوز پلنگ آسیایی، جبیر، روباه شنی و گربه شنی بوده که در گذشته گونه فرد سم گورخر ایرانی نیز در این منطقه زیست می نموده است و همچنین تنها زیستگاه آبی منطقه تالاب بندعلیخان بوده که پذیرای پرندگان مهاجر در بازه زمانی مهاجرت می باشد.
بطور خلاصه مهمترین ویژگیهای منطقه عبارتند از:
- زیستگاه گونه شاخص در معرض خطر انقراض یوزپلنگ آسیایی و همچنین تنها زیستگاه وزغ کویری ایران.
- برخورداری از گونه های شاخص جانوری نظیر گربه شنی، روباه شنی و زوج سمانی نظیر جبیر، قوچ و میش، کل و بز.
- وجود آثار و یادمان های تاریخی نظیر جاده سنگفرش و قصر بهرام.
- برخورداری از تنوع چشم اندازهای ژئومرفولوژیکی.
- شناسایی ۳۱ گونه پستاندار ، ۱۳۱ گونه پرنده، ۳ گونه خزنده و یک گونه دوزیست
- شناسایی ۲۰۵ گونه گیاهی (۲۷ گونه درختی، درختچه ای، ۱۴۵ گونه علفی، ۱۵ گونه گندمی، ۲۶ گونه بوته ای).
- وجود تعداد ۴۴ حلقه چشمه دائم، ۹ حلقه چاه با نصب تلمبه بادی، ۴ رشته رق، یک رودخانه، ۳ شط نمکی و ۶ مسیل در ذخیره گاه.
- وجود یک تالاب فصلی به نام بندعلیخان.