گزارش کنفرانس ملی ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری در نظام آموزشی ایران – ۲۹ آذر ۹۶
«کنفرانس ملی ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری در نظام آموزشی ایران»، با همکاری مشترک کمیسیون ملی یونسکو و دانشگاه خوارزمی، و با حمایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان آموزش فنی و حرفهای و انجمنهای علمی- تخصصی مرتبط، در ۲۹ آذر ۱۳۹۶، در سالن ابوریحان دانشکده علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، برگزار شد.
در این کنفرانس که با هدف شناخت چالشها و تبیین راهکارهای موثر برای تحقق نظام آموزشی باکیفیت و پویا برپا شد، دکتر سعدالله نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، دکتر محمدعلی سبحاناللهی، رئیس دانشگاه خوارزمی و رئیسکنفرانس، مهندس علی زرافشان، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش، دکتر حمید اکبری، قائم مقام معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مهندس حمیدرضا ثابتنژاد، معاون پژوهشی و فناوری سازمان آموزش فنی و حرفهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و حدود ۲۰۰ نفر از اساتید، صاحبنظران و کارشناسان، حضور داشتند.
کیفیت در همه زمینهها از مباحث اساسی و دغدغههای کشور است
در این مراسم دکتر محمدعلی سبحاناللهی، رئیس دانشگاه خوارزمی و رئیسکنفرانس، ضمن خیر مقدم به مدعوین، اظهار کرد: “کیفیت یکی از مباحث اساسی کشور است که در تمامی زمینهها میتوان به این موضوع پرداخت”. وی افزود: “وقتی دستاوردی دارای کیفیت است که مشتری داشته و نیاز جامعه را پاسخ دهد”.
سبحاناللهی با تاکید بر این موضوع که کیفیت، مفهومی چندجانبه است، ادامه داد: “متاسفانه در بسیاری از موارد، منابع مادی، معنوی و انسانی، بدون توجه به خروجی آنها هزینه میشوند. از اینرو، آموزشهایی که داده میشود، باید مطابق با نیازهای جامعه و با توجه به تغییراتی که در دنیا در حال انجام است، صورت گیرد. چراکه بیتوجهی به این اصل، نتایج نامطلوبی دارد که از آن جمله میتوان به نرخ بالای بیکاری افراد فارغالتحصیل در آموزش عالی اشاره کرد”.
آموزش، امروزه بهعنوان اولویت جهانی مطرح میشود
پس از آن دکتر سعدالله نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو و رئیس شورای سیاستگذاری کنفرانس، بیان کرد: “آموزش بحثی است که امروزه بهعنوان اولویت جهانی مطرح میشود. حدود۱۴۰۰ سال پیش، رسالت نبیاکرم (ص)، با کلمه «اقراء» آغاز میشود؛ یعنی با اولویت آموزش، علم و فرهنگ”. او اضافه کرد: “بشر پس از پشت سرگذاشتن جنگها، مرارتها و هزینههای بسیار، امروز به این نتیجه رسید که نیل به صلح، پیشرفت، توسعه، عدالت اجتماعی و تعالی انسانها، تنها از راه آموزش، علم و فرهنگ میسر میشود که فلسفه تشکیل سازمان یونسکو نیز همین است.”.
نصیری افزود: “امروزه بدرفتاریهای اخلاقی، ناهنجاریهای اجتماعی، کاستیهای فرهنگی و از بین رفتن مواریث فرهنگی، تعارضهای سیاسی، رقابتهای تسلیحاتی، بیعدالتیهای اقتصادی و تبعیض نژادی، همگی نتیجه فقدان آموزش صحیح و باکیفیت است”.
دبیرکل کمیسیون ملی همچنین به ثبت ۲ رویداد در جریان سیونهمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو در فهرست رویدادها و مشاهیر جهانی یونسکو اشاره داشت و اظهار کرد: “دانشگاه ۱۷۵۰ ساله جندیشاپور دزفول بهعنوان قدیمیترین دانشگاه جهان ثبت شد. این رویداد از آن جهت حائز اهمیت است که کشور ایران را بهعنوان مهد تأسیس اولین دانشگاه بینالمللی در جهان معرفی میکند”. وی ادامه داد: “علاوه بر ثبت دانشگاه جندیشاپور، ما توانستیم هشتصدوپنجاهمین سال زندگی فعال شیخ شهابالدین یحییبنحبش سهروردی (صاحب مکتب اشراق) را نیز در فهرست مشاهیر جهانی یونسکو، به ثبت برسانیم. کشور ما به لحاظ ادب، فرهنگ و دانش، کشور حاصلخیزی است که اینها نشان از توجه گذشتگان ما به آموزش باکیفیت دارد”.
نصیری اشاره کرد: “سال گذشته ما پروژهای را در زمینه ارتقای کیفی آموزش و یادگیری به یونسکو معرفی کردیم و زمانیکه این پروژه تصویب و به ما ابلاغ شد، خوشبختانه از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم بخشنامهای مبنی بر توجه به آموزش باکیفیت ابلاغ شد. لذا مقرر شد این کنفرانس مشترک با دانشگاه خوارزمی انجام شود”. نصیری ضمن اشاره به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که مبتنی بر نظام تعلیم و تربیت کشور ما است، ادامه داد: “ما در این سند، بهترین احکام را در بعد ملی و بینالمللی داریم، همچنین استفاده از تجربیات جهانی و سیاستگذاریهای منطبق با نیازهای کشور نیز در این سند دیده شده است”.
نصیری افزود: “ما موظف هستیم بر مبنای اساسنامه کمیسیون ملی یونسکو، بهترین تجربیات خود را به دنیا انتقال دهیم و نیز بهترین تجربیات دنیا را با توجه به ارزشها و قوانین جمهوری اسلامی ایران در کشور بومیسازی کرده و در چارچوب اسناد بالادستی خود بهکار گیریم”.
دستاوردهای کشورهای شمال به جنوب باید با توجه به ساختارهای ملی- آموزشی کشورها صورت پذیرد
او ادامه داد: “یونسکو باید نقش تسهیلگری خود را در انتقال یافتههای علمی و آموزشی کشورهای شمال به جنوب، تقویت کند و ضمن کاهش شکاف علمی بین کشورهای پیشرفته و کمترتوسعهیافته، با آپارتاید و تبعیض علمی، مقابله کند. درواقع یونسکو باید تلاش خود را در این زمینه با احترام گذاردن به مبانی و ارزشهای بومی، فرهنگی و ساختارهای ملی- آموزشی کشورها بهکار گیرد”. نصیری گفت: “تسهیل آموزش یعنی دسترسی همه به آموزش، یکی دیگر از اهداف یونسکو است که جمهوری اسلامی ایران در این زمینه در جایگاه خوبی قرار دارد”.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در پایان، با توجه به نقش راهبردی آموزش عالی در دستیابی به اهداف پیشرفت پایدار افزود: “سیاستگذاران باید به تقویت نقش آموزش عالی در برنامهریزیهای مربوط به پیشرفت پایدار، توجه بیشتری کنند”.
این کنفرانس ترکیبی از دنیای آکادمیک با دنیای واقعیت و عمل است
دکتر بیژن عبداللهی، رئیس پردیس بینالملل دانشگاه خوارزمی و دبیر علمی کنفرانس هم بهعنوان سخنران بعدی گفت: “این کنفرانس با کنفرانسهای معمول آکادمیکی که در دانشگاهها برگزار میشود، یک تفاوت اساسی دارد؛ ما در این کنفرانس میکوشیم از مباحث نظری و نظریهپردازی فراتر رفته و بخش علمی و اجرایی را با هم تلفیق کنیم”. عبداللهی افزود: “بهعبارتی دیگر هدف اصلی این کنفرانس، انتقال تجارب بین نهادهای متولی آموزش کشور با توجه به آخرین دستاوردهای جهانی است”.
تفاهمنامهای میان کمیسیون ملی یونسکو- ایران و دانشگاه خوارزمی به امضا رسید
پیش از ورود به بخش دوم برنامه، تفاهمنامهای با حضور دکتر سعدالله نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران و دکتر محمدعلی سبحاناللهی، رئیس دانشگاه خوارزمی، میان کمیسیون ملی یونسکو- ایران و دانشگاه خوارزمی برای همکاریهای دوجانبه علمی، فرهنگی و آموزشی به امضاء رسید.
در ادامه، کنفرانس با بخش موضوعات کلیدی، دنبال شد.
کیفیت تدریس و رفع تزاحم از دیدگاههای معارض
دکتر محمود مهرمحمدی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، در سخنرانی خود با عنوان «کیفیت تدریس و رفع تزاحم از دیدگاههای معارض»، اظهار داشت: “عنوان موضوع موید آن است که بحث دارای ۲ بخش است”. وی در ارتباط با بخش اول گفت: “بخش اول چیستی تدریس با کیفیت یا کیفیت تدریس از دو نگاه است”. وی با طرح ۲ نظریه دستاوردمحور و تکلیفمحور و نقش معلم بهعنوان knowledge Worker چهار مقوله را در خصوص مواجهه معلم با دانش حرفهای برشمرد که عبارتند از: دانش فرمال، جهانی و پژوهشمحور، دانش محلی و موقعیتی، دانش فرمال بهعلاوه دانش محلی تائید شده، دانش محلی بهعلاوه دانش فرمال تائید شده در موقعیتهای خاص. معلم پژوهنده بهشکل چهارم پایبند است.
چالشها و سازوکارهای برنامه ششم توسعه برای دستیابی به نظام آموزشی با کیفیت و پایدار در حوزه آموزش مهارتی ایران
در ادامه، دکتر یدااله مهرعلیزاده، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز، «چالشها و سازوکارهای برنامه ششم توسعه برای دستیابی به نظام آموزشی با کیفیت و پایدار در حوزه آموزش مهارتی ایران» را مورد بحث قرار دارد و اظهار داشت: “در برنامه ششم توسعه به آموزش فنی و حرفهای هیچ اشارهای نشده است”. چالش اصلی برنامهها در حوزههای یاددهی و یادگیری، عدم وجود یک تعادل و توازن میان چهار خرده نظام است که باعث میشود نیروی انسانی زبده تربیت نشود که این موضوع خود بر اقتصاد جامعه، تاثیرگذار است. این خرده نظامها عبارتند از:۱- خرده نظام معرفت ۲- خرده نظام تولید ثروت ۳- خرده نظام قدرت و ۴- خرده نظام منزلت. اینکه چرا یاد میگیریم و هدف یادگیری چیست، نهادهایی که ثروت تولید میکنند کدامند و جایگاهشان چگونه تعریف می شود و نهادهای توزیع قدرت کدامند، خود بر تعلیم و تربیت تاثیرگذار است. وقتی در جامعه تعادل و توازن این خرده نظامها برهم میخورد، دستگاه تعلیم و تربیت، با بحران مواجه میشود”.
یادگیری عالی
دکتر حمیدرضا آراسته، استاد دانشگاه خوارزمی در سخنرانی خود با عنوان «یادگیری عالی»، اظهار داشت: “ماموریت اصلی یاددهی و یادگیری ما در عمل، قبولی در آزمون ورودی دانشگاههاست. کودکان بهجای اینکه حرفه و چگونه زندگی کردن را یاد بگیرند، کنکور را یاد میگیرند و این امر باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. آنچیزی که تحت عنوان انسان صالح با شایستگی حرفهای در آموزش عالی مدنظر است، عملا اتفاق نمیافتد. وظیفه دولت ایجاد شرایط برابر و مساوی برای همه و بهعبارتی عدالت آموزشی است که این امر از طریق فراهم شدن امکان ورود همه به دانشگاه و قرارگرفتن امکانات مناسب برای آن دسته از دانشجویانی که بهلحاظ استعداد در سطح بالاتری قرار دارند، محقق میشود”.
یونسکو و ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری
عنوان سخنرانی دکتر محدثه محب حسینی، مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو- ایران، «یونسکو و ارتقای کیفیت آموزش و یادگیری» بود. وی ابتدا یونسکو را در زمینه کیفیتبخشی به آموزش، یک سازمان ظرفیتساز، آزمایشگاه ایدهها، تسهیلکننده همکاریهای بینالمللی، مرکز مبادله اطلاعات، معیارگذار و استانداردساز عنوان کرد و اظهار داشت: “از سال ۲۰۱۳، یونسکو به این نتیجه رسیده است که دسترسی به آموزش به تنهایی کافی نیست و دستاورد یادگیری باید مورد توجه ویژه قرار گیرد”. وی در ادامه ضمن ارائه تعریف مفاهیم آموزش و یادگیری، در خصوص تعریف دستاورد یادگیری افزود: “دستاورد یادگیری عبارتاست از: نتیجه آنچه که یادگیرنده میداند، درک میکند و بر اساس آن قادر به انجام و تکمیل یک فرآیند یادگیری است؛ به بیان دیگر دستاورد یادگیری، یک نتیجه قابل اندازهگیری از یک تجربه یادگیری و دانش است”.
وی سپس وضعیت جهانی آموزش و یادگیری از مقطع پایه تا آموزش عالی را با توجه به پیمایش جهانی موسسه آمار یونسکو، مورد بررسی قرار داد و اظهار داشت: “تقریبا نیمی از همه کشورها یک ارزیابی یادگیری در سطح ملی از خواندن و ریاضیات در پایان آموزش ابتدایی و متوسطه اول دارند. براساس دادههای پیمایش خانوار، طی سالهای ۲۰۱۵- ۲۰۱۰، نرخ جهانی تکمیل دوره آموزش ابتدایی ۸۳%، برای متوسطه اول ۶۹% و برای متوسطه دوم ۴۵% بود. فقط در ۱۴ کشور، نرخ تکمیل دوره متوسطه، ۹۰% بوده است.کشورهای مختلف خروجیهای یادگیری را بهطور متفاوتی ارزیابی میکنند. “
پانلهای تخصصی کنفرانس
در ادامه، چهار پانل تخصصی مطابق با ساختار نظام آموزشی ایران به شرح زیر برگزار شد:
پانل اول: رویکردها و تجارب ملی و بینالمللی در زمینه ارتقای کیفیت آموزش پایه و متوسطه
رئیس پانل: مهندس علی زرافشان، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش
دبیر پانل: رحمان درکی، مشاور معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش
سخنران اول: دکتر ابراهیم طلایی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، تجارب بینالمللی در حوزه بهبود کیفیت
سخنران دوم: دکتر مسعود کبیری، مدیر دادهپردازی مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز، نقش زمان آموزش در بهبود کیفیت آموزش (بررسی بین کشوری و درون کشوری)
سخنران سوم: دکتر محمود امانی طهرانی، مدیرکل دفتر تالیف کتابهای درسی ابتدایی و متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش، الگوی مثلثی در ارتقای کلاس درس
پرسش و پاسخ
پانل دوم: کیفیت، نظارت و ارزیابی در آموزش عالی
رئیس پانل: دکتر حمیدرضا آراسته، استاد دانشگاه خوارزمی
دبیر پانل: دکتر رحیم صفری فارفار، رئیس گروه نظارت و ارزیابی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی غیردولتی وزرات علوم، تحقیقات و فناوری
سخنران اول: دکتر محمدرضا نیستانی، رئیس گروه نظارت و ارزیابی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی دولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وضعیت آموزش و یادگیری در زیر نظامهای مختلف
سخنران دوم: دکتر رحیم صفری فارفار، وضعیت توسعه حرفهای و آموزشی اعضای هیئت علمی
پرسش و پاسخ
پانل سوم: ارتقای کیفیت در آموزش فنی و حرفهای
رئیس پانل: دکتر یداالله مهرعلیزاده، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز
دبیر پانل: دکتر رضا نصری، مدیرکل آموزش و پرورش استان ایلام
سخنران اول: دکتر علیرضا طاهرپور شلمانی، مدیرکل دفتر نظارت، بهسازی و هدایت شغلی سازمان آموزش فنی و حرفهای، اعتبارسنجی و تاثیر آن بر نظام یاددهی و یادگیری مهارتی
سخنران دوم: دکتر جلالی، مدیرکل آموزش فنی و حرفهای استان اصفهان، تدوین الگوی سرآمدی آموزشهای مهارتی بر اساس نظام دوگانه
پرسش و پاسخ
پانل چهارم: ارتقای کیفیت در آموزش پزشکی
رئیس پانل: دکتر حمید اکبری، قائم مقام معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
دبیر پانل: دکتر محمدحسین آیتی، دبیر کمیسیون ارزشیابی متون و منابع مرجع علوم پزشکی
سخنران اول: دکتر عظیم میرزازاده، رئیس مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، دستاوردهای آموزش پزشکی
سخنران دوم: دکتر اکبر فتوحی، دبیر شورای گسترش دانشگاههای پزشکی، برنامه توسعه کیفی آموزش پزشکی بر اساس سند آمایش توسعه آموزش عالی سلامت
پرسش و پاسخ
جلسه اختتامیه این مراسم با جمعبندی پانلها، نگارش توصیهنامه کنفرانس و تقدیر از سخنرانان و ارائه گواهینامه شرکتکنندگان به پایان رسید.
“گزارش نشست متعاقبا بر روی سایت بارگذاری خواهد شد”.