مراسم گرامیداشت روز جهانی اقیانوس برگزار شد
مراسم گرامیداشت روز جهانی اقیانوس‌ها با شعار “دریاها و اقیانوس‌ها را پاکیزه نگه داریم” با حضور جمعی از مدیران ارشد ارگان‌های دریایی، امیر دریادار دکتر حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، مهندس محمد راستاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، دکتر حسن صالحی معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات ایران، دکتر عبدالکریم گراوند استاندار بوشهر، دکتر پروین فرشچی، معاون امور محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، دکتر خلیل بهارفیروزی، مدیرکل زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، دکتر بهروز ابطحی، رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، اساتید دانشگاه، دانشجویان و اصحاب رسانه، چهارشنبه ۳۰ خرداد ۱۳۹۷ توسط کمیته ملی اقیانوس‌شناسی در محل پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی برگزار شد.
در آغاز این همایش دکتر بهروز ابطحی، رئیس پژوهشگاه ضمن خیرمقدم و تقدیر از حضور مسؤولان و دانشگاهیان در مراسم، منابع دریایی را منابعی با ارزش و عظیم توصیف کرد و گفت: برای مدیریت منابع ارزشمند دریایی باید دانش و شناخت لازم نسبت به آنها داشته باشیم تا بتوانیم منابع و بهره‌برداری از آنها را به درستی مدیریت کنیم.
ابطحی با اشاره به اینکه امروزه دنیا پنج محور دریایی استخراج مواد زیستی، انرژی‌های نوین دریایی، منابع معدنی بستر دریا، ژئوتوریسم و آبزی‌پروری دریایی را مد نظر قرار داده است، رشد علمی در زمینه اقیانوس‌شناسی و لزوم توجه بر کیفیت و افزایش تجهیزات اقیانوس‌شناسی را مهم عنوان کرد و گفت: بودجه برخی کشورها در زمینه تحقیقات دریایی حدود ۴/۵ درصد است، به‌طوری که در چین، ژاپن، هند، کرواسی، نروژ و کره‌جنوبی از کشورهای پیشرو در علوم دریایی بالای ۴ درصد از منابع مالی صرف تحقیقات دریایی می‌شود. لذا این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد. ابطحی ضمن بیان اینکه امروزه حجم زیاد پلاستیک در دریاها و اقیانوس‌ها به معضلی برای حوضه‌های آبی تبدیل شده است، گفت: از ۶ هزار و ۶٠٠ تن زباله‌ای که روزانه در سواحل دریای خزر جمع‌آوری می‌شود، هفت درصد را پلاستیک تشکیل می‌دهد. از ۷/۱ میلیون تن تولید پلاستیک در سال ١٩۵٠ به ٢٧٨ میلیون تن در سال ٢٠١٢ رسیدیم که جای تأمل دارد. جالب اینکه در ایران بیش از ۲میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود که بخش زیادی از آن وارد دریاها و اقیانوس‌ها می‌شود.
رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در ادامه به تولیدات علمی در زمینه علوم دریایی در کشور اشاره کرد و گفت: بر اساس اطلاعات یونسکو- ایران در زمینه علوم دریایی پیشرفت خوبی داشته است به‌طوری‌که در سال ٢٠١٧ رتبه ١۶ جهان را کسب کرد، در واقع بر اساس پایگاه اسکوپوس در مدت ٢٠ سال از رتبه ۵٠ به رتبه ١۶ علمی رسیده است.
وی گفت: بر اساس اطلاعات یونسکو، ٣۵٠ کشتی تحقیقاتی در دنیا وجود دارد، آمریکا بیشتر از ۵٠ کشتی تحقیقاتی دارد که ١٢ تا از آنها جهانی هستند، کره‌جنوبی و ترکیه نیز هر کدام ٣٠ کشتی تحقیقاتی دارند.
فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در این مراسم ضمن اشاره به ظرفیت‌های زیاد استفاده از دریاها و منابع موجود در آن، گفت: ظرفیت زیادی در زمینه استفاده از دریاها و منابع موجود در آن داریم که با برنامه‌ریزی درست، می‌توان از آنها به خوبی استفاده کرد و اگر این امر محقق شود تحریم‌ها هیچ اثری نخواهد داشت.
خانزادی تصریح کرد: ۸۰ درصد مردم جهان در کنار دریاها حضور دارند. باید در این خصوص در کشور نیز فرهنگ‌سازی شود. همچنین ۹۰ درصد تجارت جهانی کالا از طریق دریاها انجام می‌شود که یک سوم آن به ناچار از منطقه اقیانوس هند عبور می‌کند و این به‌خوبی اهمیت دریاها را مشخص می‌کند. وی همچنین اظهار داشت: طی سال‌های گذشته کنوانسیون‌های زیادی در رابطه با محیط زیست و دریاها شکل گرفت که یکی از آنها مقابله با گرم شدن زمین است، اما اگر به شرایط کنونی زمین نگاه کنیم می‌بینیم که این کنوانسیون موفق نبوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تا ۵۰ سال دیگر بخشی از یخچال‌های قطب شمال دیگر وجود نخواهند داشت؛ این امر نشان‌دهنده عدم موفقیت این کنوانسیون‌ها و نرسیدن به نتیجه مطلوب در این زمینه است.
فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اسکان بخش زیادی از کشورهای جهان در کنار دریا گفت: ۳۶ کشور در حوزه اقیانوس هند قرار دارند و بیشتر آنها به دنبال برقراری ارتباط و بهره‌مند شدن از دریاها هستند. از طرفی ۴۴ کشور در محدوده خشکی قرار دارند و به هیچ دریای آزادی راه ندارند اما ایران با دارا بودن سه حوزه آبی در شمال و جنوب، یک کشور دریایی محسوب می‌شود که متأسفانه تاکنون از این ظرفیت استفاده مناسب نکرده‌ایم.
وی در ادامه سخنان خود به مقوله دزدان دریایی اشاره کرد و گفت: دزدی دریایی به‌عنوان یک ابزار بازی سیاسی در قرن ۲۱ محاسبات دریایی را تحت تأثیر قرار داده است، وقتی این دزدان دستگیر می‌شوند، می‌بینیم هیچ علم ویژه‌ای ندارند اما سلاح‌های مدرن غربی‌ها در دست آنها است و وقتی باج‌خواهی می‌کنند این باج‌ها در بانک‌های کشورهایی که برایشان امنیت ایجاد می‌کنند، قرار می‌گیرند. فرمانده نیروی دریایی ارتش ادامه داد: دریاهای مهمی همچون دریای سرخ و مدیترانه پیرامون منطقه خاورمیانه قرار دارند و بیشتر مسائل جهانی که از طریق دریا متأثر می‌شود در این منطقه رخ می‌دهد. گذرگاهی مانند “تنگه هرمز” برای کشورهای این منطقه بسیار مهم است و ایران نیز در این مرکز راهبردی انرژی جهان قرار دارد.
خانزادی این نکته را مورد توجه قرار داد که زمانی در منطقه صاحب تمدن دریایی بودیم، اما به تدریج از آن فاصله گرفتیم و امروز نیروی دریایی به شدت به دنبال این تمدن است، تمدن دریایی می‌تواند مولد ثروت، قدرت و منزلت باشد که منطقه مکران این قابلیت را دارد.
در ادامه این مراسم مهندس محمد راستاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با بیان سخنانی در این مراسم گفت: باید تلاش کنیم اقدامات مفیدی برای محیط زیست دریایی و تردد کشتی‌ها انجام دهیم تا محیط زیست دریایی و همچنین تردد کشتی‌هایمان عاری از مشکل باشد.
راستاد اظهار داشت: در سال‌های اخیر سعی کردیم با همکاری سازمان‌های مرتبط با دریا و استفاده از ظرفیت تشکل‌های مردمی و دانش‌آموزان، فرهنگ حفاظت از محیط زیست دریایی را اشاعه دهیم که در این راستا توفیقاتی حاصل شد. وی تأکید کرد: از ۳۵ کنوانسیون بین‌المللی که در سازمان بین‌المللی دریانوردی مصوب شده، ۱۴ مورد آن یعنی حدود ۴۰ درصد مربوط به محیط زیست دریایی است و ایران هم تقریباً به بیشتر آنها متعهد است.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به معضل آلودگی دریاها به‌ویژه پلاستیک، بیان داشت: اگر بخواهیم سواحل و دریاهایی پاکیزه داشته باشیم باید فرهنگ حفاظت از محیط زیست دریایی را اشاعه دهیم و روی این موضوع کار کنیم.
در بخش دیگری از مراسم، دکتر حسن صالحی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات ایران با ایراد سخنانی اظهار داشت: آلودگی رودخانه‌های کشور به حدی رسیده که امکان مهاجرت ماهیان خاویاری را برای تخم‌ریزی از آنها گرفته است.
وی با اشاره به اینکه برای حفظ ذخایر دریایی نیازمند رودخانه‌های زلال و پاک هستیم، ادامه داد: هیچ چیز به اندازه آبزیان و گیاهان دریایی نیازمند پاکیزگی دریاها و اقیانوس‌ها نیست. رسیدن به این هدف مستلزم همکاری و در کنار هم بودن تمام نهادهای مرتبط است. صالحی تصریح کرد: امروز در جمهوری اسلامی با حدود یک میلیون و ۵۰ هزار تن تولید آبزی که ۶۷۰ هزار تن آن از خزر، خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند به دست می‌آید سهم هر ایرانی از آن، ۱۰ کیلوگرم آبزی است. بنابر این هر چه پاکیزگی دریاها و اقیانوس‌ها بیشتر باشد غذای سالم‌تری به‌دست می‌آید. همان‌طور که نگاه آینده دنیا برای تأمین غذای بیشتر به دریاها است در ایران نیز این سیاست را به‌طور جدی دنبال می‌کنیم، ماهیگیری مسؤولانه و تأمین غذای سالم را وظیفه اصلی خود می‌دانیم. از این‌رو حفاظت از محیط زیست دریاها و اقیانوس‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. سازمان شیلات ایران با همکاری نهادهای مرتبط دریایی، تلاش می‌کند این وظیفه را به نحو مطلوب انجام دهد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات ایران با بیان این مطلب که امروزه حدود هزار شناور ایران در اقیانوس هند از امنیت ایجاد شده استفاده می‌کند و بهره‌برداری ۳۰۰ هزار تن آبزی از این اقیانوس متکی به این امنیت است، تصریح کرد: اگر امروز می‌توانیم در خزر تا حدودی ظرفیت صید را برای ماهیان استخوانی و کیلکا حفظ کنیم و بازسازی ذخایر و حفظ رودخانه‌ها را با هدف رساندن بچه ماهی‌ها به دریاها داشته باشیم مدیون این امنیت هستیم و باید بدانیم که این عرصه‌ها باید برای آبزیان پاک باشد.
صالحی ادامه داد: امروز از حدود ۱۲۰ محل تخلیه صید و بیش از ۷۰ بندر صیادی، مدیریت بیش از ۵۰ درصد آنها در اختیار شورای صیادی است که یکی از مهم‌ترین وظایف آن مدیریت عدم آلودگی و حفظ محیط زیست این مناطق است. رئیس سازمان شیلات ایران با اشاره به معضل پلاستیک در دریاها و اقیانوس‌ها افزود: امروزه شاهد تولید حجم زیادی پلاستیک در کشور هستیم که بخش عمده آن از طریق رودخانه ها وارد دریاها و اقیانوس‌ها می شود که دریای خزر از این جهت بیشتر تحت تأثیر و فشار است. وی به توسعه زیستگاه‌های مصنوعی اشاره کرد و گفت: علت سرمایه‌گذاری برای توسعه زیستگاه‌های مصنوعی این است که با اقدامات صورت‌گرفته زیستگاه آبزیان را نابود کردیم و تلاش می‌کنیم فضای مناسبی برای زندگی آنها فراهم کنیم. صالحی به کمبود منابع آبی اشاره کرد و تصریح کرد: با وجود نگرانی‌هایی که در مورد منابع آب شیرین در خشکی داریم نگاهمان به استفاده از آب‌های غیرمتعارف برای پرورش آبزیان جدی است و مطالعات کلیدی زیادی در این زمینه انجام داد ایم.
دکتر عبدالکریم گراوند، استاندار بوشهر نیز در این مراسم با اشاره به اهمیت دریاها و اقیانوس ها به‌عنوان نعمت‌های بی‌بدیل الهی، گفت: از ابتدای خلقت دریاها و اقیانوس‌ها منشأ ظهور و توسعه تمدن انسانی بوده و نقش به‌سزایی در پایداری حیات موجودات زنده دارد. این موهبت‌ها همچون سایر مواهب طبیعی و خدادادی نیازمند حفاظت و توجه هستند تا هر نسل، امانتداری شایسته برای این ودیعه ارزشمند خداوند باشد.
وی افزود: لازمه حفاظت از این منابع در گام اول شناخت آنهاست و هر قدمی که در راه شناخت آب به‌طور اعم و دریاها و اقیانوس‌ها به‌طور اخص برداشته شود، از نظر لطف و رحمت خداوند پوشیده و دور نمی‌ماند. بهره‌برداری از اقیانوس‌ها و دریاها به لحاظ حمل‌و‌نقل، تجارت، منابع غذایی و دارویی، منابع معدنی و امنیت کشورهای ساحلی از اهمیت بسیار ویژه‌ای در جهان امروز برخوردار است.
گراوند افتتاح مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج فارس (بوشهر) در سال ۱۳۸۹ را یکی از ارزنده‌ترین دستاوردهای پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی عنوان کرد و گفت: این مرکز به‌واسطه برخورداری از امکانات آزمایشگاهی، تجهیزات اندازه‌گیری میدانی و توانمندی علمی و پژوهشی از اهمیت ویژه‌ای در منطقه برخوردار است و خوشبختانه جهت عملیات میدانی ساحلی و دریایی در زمینه‌های مختلف علوم دریایی و اقیانوسی توان نسبتاً کاملی را دارا است. استاندار بوشهر با اشاره به اختصاص قطعه زمینی به مساحت ۱۰۵۳۱ متر مربع در شهر بوشهر جهت توسعه فعالیت‌های این پژوهشگاه در استان تصریح کرد که روند توسعه آن در حال انجام است. همچنین وی به اختصاص مبلغ ۴۰ میلیون تومان جهت راه‌اندازی مرکز دایمی صنایع دستی دریایی در مرکز بوشهر اشاره کرد و گفت: که خوشبختانه این مرکز دوره‌های مختلف صنایع دستی دریایی ویژه بانوان را برگزار کرده است و در حال حاضر تعداد زیادی از این بانوان از طریق ثبت شرکت خصوصی و یا فعالیت و تولید محصول در منزل و فروش آن مشغول به کار هستند.
گراوند در خاتمه سخنانش گفت: استانداری بوشهر به نمایندگی از دولت تدبیر و امید که مسائل و مباحث حوزه محیط زیست، حفاظت منابع طبیعی و ملی از مهم‌ترین رئوس فعالیت‌ها و برنامه ریزی‌های آن است از محورهای توسعه علوم دریایی در استان بوشهر حمایت می‌کند.
در ادامه سخنرانی‌ها، دکتر پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان سخنانی گفت: ایران با داشتن بیش از ۶ هزار کیلومتر خط ساحلی، ۵۵ جزیره، ۳ هزار کیلومتر مرز دریایی و ۲۰ میلیون جمعیت مستقر در مناطق ساحلی، نیازمند یک سازمان دریایی است.
وی افزود: هنوز زیرساخت‌های لازم برای استان‌های ساحلی به‌ویژه در جنوب کشور که بتواند زمینه را برای استقرار و فعالیت‌های اقتصادی فراهم کند ایجاد نشده است. هنوز کشور با دارا بودن سه حوزه آبی در شمال و جنوب و ظرفیت‌های فراوان، یک کشور دریایی نیست و از اقتصاد آبی بهره نمی‌برد.
فرشچی ادامه داد: در حوزه دریایی تلاش‌های زیادی صورت گرفته اما کافی نیست، اگر بخواهیم به هدف خود که رسیدن به قدرت اول در منطقه است دست یابیم باید تلاش خود را در این زمینه بیشتر کنیم. متأسفانه همچنان به ترتیب سازمانی، استانی و در نهایت ملی فکر می‌کنیم در حالی که باید این نگاه برعکس باشد. هنوز فکر می‌کنیم اگر قرار است کاری در کشور انجام شود چرا سازمان و نهاد «من آن را انجام ندهد» متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم به‌عنوان یک تیم در کنار هم کار کنیم. وی بیان داشت: نهادهای دریایی زیادی در کشور فعال هستند اما در کنار یکدیگر کار نمی‌کنند و دغدغه اصلی در این زمینه این است که سیاست‌گذاری جمعی در حوزه دریایی صورت نمی‌گیرد. سیاست‌گذاری بخش توسعه دریایی، یک شورای ملی می‌خواهد؛ شورای محیط زیست و شورای صنایع دریایی وجود دارد اما هر کدام کار خود را انجام می‌دهند. فرشچی بیان داشت: اکنون بحث تأسیس سازمان توسعه مکران در کشور مطرح است، توسعه مکران ضروری و نبض کشور است بنابراین باید ایجاد شود اما سؤال اینجاست که آیا ضرورت دارد برای هر بخشی در کشور یک سازمان ایجاد کنیم. چرا یک سازمان توسعه دریایی ایجاد نمی‌کنیم تا تمام کارهای مربوط به این بخش در آن سازمان انجام شود.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: به عنوان مثال اگر صنعت پتروشیمی بخواهد طرحی را اجرا کند، باید ۶ ماه تا یک سال منتظر صدور مجوز آن از سوی سازمان حفاظت محیط زیست باشد. اما اگر یک سازمان مستقل دریایی ایجاد شود تمام این اقدامات در کم‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود. فرشچی با اشاره به معضل پلاستیک در دریاها و اقیانوس‌ها گفت: در هر ثانیه ۱۶۰ هزار کیسه پلاستیکی در دنیا تولید می‌شود که حجم زیادی از آن وارد دریاها و اقیانوس‌ها می‌شود، مهم آن‌که حتی اگر یک سیاست ملی در زمینه پیشگیری از زباله‌های دریایی مطرح شود، باز هم باید تمام ذی‌نفعان در یک کارگروه ملی حضور داشته باشند و به مقررات و نظارت بر تولید و مصرف پلاستیک تأکید کنند. در کشورها قوانین و مقررات ملی برای مدیریت زباله‌های دریایی وجود دارد اما نیازمند یک مکانیزم جهانی برای مقابله با آن هستیم. وی تصریح کرد: از سال ۱۹۷۳، ۲۰ منطقه دریایی شامل راپمی، منطقه دریای خزر، منطقه بالتیک و منطقه مدیترانه ایجاد شد که می‌توانند اهرم حفاظتی خوبی برای دریاها باشند. در ایران در سطح ملی قانون پسماندها را داریم اما مهم این است که قوانین و مقررات مخصوص به دریاها در سطح ملی ضعیف است.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه سخنانش خاطرنشان کرد: قوانینی که امروزه به آن استناد می‌کنیم در واقع قوانین کلی مربوط به محیط زیست است. بر این اساس قوانین محیط زیست دریایی را با حضور تمام نهادهای مرتبط تدوین و نهایی کردیم. اما مسائل مربوط به زباله‌های دریایی در آن پررنگ نیست که برای مدیریت زباله‌های دریایی باید کارگروهی با حضور تمام ذی‌نعفان تشکیل شود و بپذیرند که این قوانین به‌عنوان دستورالعمل در کشور اجرایی شود.
دکتر خلیل بهارفیروزی، مدیرکل زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی نیز در این مراسم نکاتی را در خصوص عدم همکاری مشترک در پروژه‌های تحقیقاتی بین دستگاه‌ها بیان کرد و گفت: در کشور ارگان‌های دریایی زیادی داریم ولی در پروژه‌های مشترک با هم همکاری نداریم و موفق عمل نمی‌کنیم.
وی همچنین نکاتی را در خصوص فعالیت‌های دریایی سازمان بیان داشت و افزود: سازمان زمین‌شناسی از دهه ۷۰ به عرصه دریا ورود کرد و پس از آن کارهای مختلفی در دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان انجام داده است. بهارفیروزی در ادامه گفت: اولین کار سازمان مربوط به مخاطرات دریایی بود که از سال ۲۰۱۲ آغاز و حاصل آن پوشش کاملی از شرایط رخساره‌های رسوبی از بستر کاسپین و توضیح بیوشیمیایی عناصر به ویژه عناصر سنگین و رسوبات بستر است.
در بخش دیگری از مراسم، پیام خانم اودری آزوله، مدیرکل یونسکو به‌مناسبت روز جهانی اقیانوس قرائت شد و در ادامه توسط دکتر بهشاد مهاجر به نمایندگی از دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران نیز پیام خانم استرکیش لاروش، مدیر دفتر منطقه‌ای یونسکو در ایران به همین مناسبت قرائت شد.
بیانیه مراسم روز جهانی دریاها و اقیانوس‌ها