مراسم بزرگداشت روز جهانی حفاظت از اکوسیستم های مانگرو برگزار شد

مراسم بزرگداشت روز جهانی حفاظت از اکوسیستم های مانگرو با همکاری کمیسیون ملی یونسکو-ایران و سازمان منطقه آزاد تجاری قشم صبح یکم شهریور آغاز به کار کرد و تا پایان روز دوم شهریور نیز ادامه خواهد داشت. در این مراسم دکتر مهین گزانی، مدیر گروه علوم کمیسیون ملی یونسکو سخنرانی کرد. متن سخنرانی ایشان به شرح زیر است:

 به نام خداوند جان و خرد

مدیران محترم، ریاست و اعضای محترم کمیته ملی اقیانوس شناسی، محققان، کارشناسان و دانشجویان

خانم ها و آقایان

عرض سلام و ادب و احترام دارم و خداوند منان را سپاسگزارم که موجبات بحث ارزشمند دیگری درباره یکی دیگر از پدیده های جهان هستی فراهم آمد.

به نمایندگی از کمیسیون ملی یونسکو-ایران و کمیته ملی اقیانوس شناسی این کمیسیون حضور شما بزرگواران را خیرمقدم گفته و برایتان آرزوی موفقیت و سربلندی در خدمت به این مرز و بوم را دارم.

عزیزان شما بهتر از من آگاهید که مانگرو به آن دسته از نباتات اطلاق می شود که از خشکی به دریا انتقال یافته و حاوی چشم انداز جالبی از اجتماعات خاص در مناطق گرمسیری ساحلی می باشند. عرصه گسترش گونه های مانگرو معمولا در سواحل کم عمق دریاها و اقیانوس ها، کناره خلیج فارس و مصب رودخانه ها بوده و با کیفیت جزر و مد دریا ارتباط مستقیم دارند. این جنگل ها در ۱۱۶ کشور و با وسعتی معادل ۱۵ میلیون هکتار بین عرض های ۳۰ درجه شمالی تا۳۰ درجه جنوبی گسترش دارند و دارای بیش از  ۶۰ گونه درختی و درختچه ای است که مهمترین گونه های گیاهی مانگرو در ایران حرا و چندل می باشد. مساحت کل مانگروهای ایران به تفکیک استانی به شرح زیر است:

مساحت کل مانگروهای استان هرمزگان ۱۹۳۸۱ هکتار، مساحت کل مانگروهای استان بوشهر ۴۷۶ و مساحت کل مانگروهای استان سیستان و بلوچستان ۶۷۲ هکتار است. علاوه بر اینکه این جنگل ها در سال ۱۳۵۱ به نام منطقه حفاظت شده تحت حفاظت قرار گرفته و در سال ۱۳۵۴ عنوان پارک ملی را به خود اختصاص داده و در سال ۱۳۵۵ جنگل های حرا در شبکه جهانی ذخیره گاه های برنامه بین المللی انسان و کره مسکون یونسکو به عنوان ذخیره گاه به ثبت رسیده و در سال ۱۳۵۴ نیز به عنوان تالاب بین المللی رامسر سایت شناخته شده است.

از مورد مهمترین ارزش ها و کارکردهای این سیستم اکولوژیکی به موارد زیر می توان اشاره نمود:

• اثرات مثبت جنگل های حرا در تثبیت رسوبات و کنترل فرسایش ساحلی
• مهمترین زیستگاه زمستان گذرانی پرندگان و پستانداران
• تفرج وگردشگری
• استفاده آموزشی و پژوهشی
• حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری
• معیشت جوامع محلی

شایان ذکر است که با توجه به اینکه ژئوپارک قشم در حال پیوستن به شبکه جهانی ژئوپارک های یونسکو می باشد و جنگل های مانگرو هم قرار است تحت مدیریت ژئوپارک با توجه به حفظ حاکمیت سازمان حفاظت محیط زیست درآید، موقعیت جنگل های حرا از این جهت ارزش بیشتری از نگاه ملی، منطقه ای و  بین المللی پیدا خواهد کرد و با الحاق کامل به محدوده ژئوپارک قشم به عنوان ژئوسایت ۲۰ ژئوپارک قشم موظف هستیم کلیه دستورالعمل های و تعهدات مربوط به توسعه و تواندمندسازی منطقه را با تاکید بر جوامع محلی به اجرا درآوریم. این امر سبب خواهد شد تا دفتر ژئوپارک به عنوان متولی اجرای تعهدات نسبت به مدیریت یکپارچه مردم محور و افزایش توان مشارکت جوامع محلی اقدام نماید. در این راستا سازمان ها و دانشگاه های مرتبط و بخصوص اعضای کمیته ملی اقیانوس با مشارکت کمیسیون ملی یونسکو-ایران در کنار منطقه آزاد قشم به منظور توانمندسازی جوامع محلی تا رسیدن به اهداف مدیریت ژئوپارک اعلام همفکری و همکاری می نماید.

در اینجا لازم می دانم یادآور گردم که کنفرانس عمومی یونسکو در سی و هشتمین اجلاس خود در آبان ماه سال ۱۳۹۴ رسما شبکه جهانی ژئوپارک ها را به برنامه بین المللی خود ملحق نمود و برنامه ژئوپارک ها به یونسکو ملحق شد. در این راستا نیز روز ۲۶ جولای را روز جهانی حفاظت از اکوسیستم های مانگرو نامگذاری نمود.

با توجه به اینکه کارشناسان یونسکو در تاریخ یادشده جهت بازرسی ژئوپارک به قشم سفر کرده بودند، لذا امکان برگزاری این بزرگداشت در آن تاریخ فراهم نبود و با توافق های انجام شده این مراسم با چند روز تاخیر به امروز موکول گردید که در اینجا جا دارد از سازمان منطقه آزاد قشم، مدیرعامل محترم جناب آقای مهندس مومنی، معاونت محترم اقتصادی، فرهنگی و گردشگری سازمان جناب آقای دکتر حق دل و دفتر ژئوپارک جناب آقای مهندس محسن پور و همچنین جناب آقای دکتر عوفی و همه همکاران محترم صمیمانه تشکر و قدردانی نمایم و آرزو نمایم که تا پایان سال جاری جشن الحاق مجدد ژئوپارک قشم به شبکه جهانی ژئوپارک های یونسکو به عنوان تنها ژئوپارک ایران و خاورمیانه برگزار گردد و قدم های اولیه را در جهت ایجاد مرکز منطقه ای ژئوپارک برداریم.

خانم ها، آقایان در اینجا مایلم توجه شما حضار محترم و مسئولان دلسوز را به پروژه حفاظت از رویشگاه های مانگرو برای آینده جلب نمایم و عرایضم را با بیان نکات زیر خاتمه دهم.

مدت زمان پروژه: شروع در سال ۲۰۰۶، و در حال حاضر در مرحله سوم، در بازه زمانی (۲۰۱۵-۲۰۱۸)

ویرانی های ناشی از سونامی اقیانوس هند در دسامبر ۲۰۰۴، پیوند حیاتی بین اکوسیستم های ساحلی و معیشت انسان زا بیش از پیش نمایان کرد. مدیران، تصمیم گیران و محققین به این نتیجه رسیدند که برای بازسازی مناطق سونامی و تاب آوری آنها در برابر بلایای طبیعی آینده، باید ابتدا زیرساخت های طبیعی بهبود و تقویت گردد. در پاسخ به این چشم انداز، اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) و برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) این پروژه را در سال ۲۰۰۶ بنیان نهادند. از آن زمان، MFF  توسعه یافته است و هم اکنون در برگیرنده هشت کشور به عنوان شریک رسمی، و همچنین تعدادی  از کشورها برای توسعه در آینده می باشد. کشورهای عضو: بنگلادش، کامبوج، هند، اندونزی، مالدیو، میانمار، پاکستان، سیشل، سریلانکا، تایلند، ویتنام و مالزی هستند. پروژه MFF یک ابتکار مشارکتی منحصر به فرد برای ارتقای سرمایه گذاری در حفاظت از اکوسیستم های ساحلی برای توسعه پایدار است. مدیریت مشترک پروژه توسط IUCN وUNDP، یک پلت فرم برای همکاری بین بسیاری از سازمان ها، بخش ها و کشورهای مختلف برای پرداختن به چالش های اکوسیستمی و معیشت ساکنین در مناطق ساحلی فراهم می کند. هدف از اجرای این پروژه ترویج یک رویکرد مدیریت یکپارچه سواحل برای ایجاد تاب آوری در جوامع ساحلی وابسته به این اکوسیستم ها است.

مانگرو شاخصه این ابتکار عمل است، اما در حقیقت MFF در برگیرنده تمام انواع اکوسیستم های ساحلی شامل صخره های مرجانی، مصب رودخانه ها، تالاب، سواحل شنی، علف دریایی و …. است.

برای رسیدن به چشم انداز این پروژه یعنی حفاظت، احیاء و مدیریت پایدار اکوسیستم های ساحلی به عنوان زیرساخت کلیدی طبیعی است که معیشت و امنیت انسان را پشتیبانی می کند، اقداماتMFF  سه هدف اصلی را دنبال می کنند:

اهداف:

• بهبود، به اشتراک گذاری و استفاده از دانش برای حمایت از رویکرد حفاظت، احیا و استفاده پایدار از اکوسیستم های ساحلی
• تقویت نهادهای مرتبط و توانمندسازی جامعه مدنی (از جمله جوامع محلی) برای شرکت در تصمیم گیری و مدیریت
• بهبود تصدی گری مناطق ساحلی در تمام سطوح (ملی، منطقه ای، استانی، محلی) برای تشویق برنامه های مدیریت یکپارچه و سرمایه گذاری محیط زیستی و اجتماعی-اقتصادی با رویکرد ارتقاء معیشت و امنیت جوامع

نتایج مورد انتظار در این پروژه:

• دانش تولید شده، منتشر شده و کاربردی برای مدیریت پایدار اکوسیستم های ساحلی
• ذینفعان کلیدی با تاکید بر دانش جوامع محلی توانمند برای شرکت در فرایند تصمیم گیری در حمایت از مدیریت پایدار اکوسیستم های ساحلی
• ارتقاء تصدی گری ساحلی برای ترویج مدیریت یکپارچه و فراگیر می باشد.

اجرا و پیشرفت برنامه اقدام پروژه تحت نظارت کمیته راهبری منطقه (RSC) متشکل از IUCN و UNDP، با حضور نمایندگانی از دولت های کشورهای عضو و همچنین شرکای سازمانی نظیر CARE، FAO، UNEP و تالاب های بین المللی مدیریت می شود.

موارد بالا نشان می دهد که اهداف و رویکردهای این پروژه از جمله اولویت های مدیریتی در رویشگاه های مانگرو در ایران نیز به شمار می روند. از سوی دیگر مدیریت مشارکتی با حضور جوامع بومی و محلی به دلیل وابستگی آنها به این اکوسیستم های حساس، بهترین رویکرد برای کم کردن تهدیدات موجود می باشد.

بنابراین نظر به موارد ذکر شده در بالا و پراکنش وسیع سایت های اجرایی این پروژه در سطح جهان، همچنین مخاطرات موجود در زیستگاه های ساحلی و رویشگاه های مانگرو، انجام مذاکرات لازم برای ورود ایران به این پروژه را پیشنهاد می نماید. که با این اقدام زمینه برای همکاری های مشترک در زمینه انتقال دانش و تجربه ظرفیت سازی علمی فراهم می گردد و با ایجاد کمیته های راهبردی در سطح استان، ما به عنوان آخرین محدوده و مرز غرب آسیا در ارتباط با جنگل های مانگرو تا افریقا به این پروژه بپیوندیم.

موفق و سربلند باشید

همزمان با این مراسم، نهمین نشست از شانزدهمین دوره کمیته ملی اقیانوس شناسی یونسکو نیز برگزار شد و این کمیته موارد زیر را برای درج در بیانیه پایانی مراسم به تصویب رساند:

۱- مقرر گردید یک طرح پژوهشی در ارتباط و حمایت از اکوسیستم های مانگرو کشور در برنامه دوسالانه کمیته ملی اقیانوس شناسی با همکاری سازمان های عضو کمیته تعریف و اجرا گردد.