متن سخنرانی دکتر محمدرضا سعیدآبادی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در نخستین همایش ملی توسعه صنایع فرهنگی در کشور: چالش‌ها و فرصت‌ها ۱۴ آبان ۱۳۸۷
طی دو دهه گذشته به‌ویژه با رشد فزاینده و سریع فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات، مناسبات میان فرهنگ، صنعت و توسعه بیش از پیش مورد توجه اقتصاددانان، برنامه‌ریزان، کارشناسان فرهنگی و آمار قرار گرفته است. محصولات این صنایع با عبور از مرزهای بین‌المللی، تصویری پیچیده از گردش تجارت فرهنگی ترسیم می‌کنند. طبق آمار کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (یونسکو) (۲۰۰۵) ارزش جهانی بازار صنایع فرهنگی و خلاق حدود ۳/۱ تریلیون دلار بوده است و طبق برآوردها ظرف سه سال به مرز ۷/۱ تریلیون دلار می‌رسد. سهم این صنایع در تولید ناخالص جهانی طبق گزارش سال ۲۰۰۳ بانک جهانی بیش از ۷% بوده است.
طبق گزارش “گزارش تجارت فرهنگی محصولات فرهنگی دوره دهساله ۲۰۰۳-۱۹۹۴ یونسکو”، تجارت کالاهای فرهنگی ظرف دهسال فوق دو برابر شده است یعنی از ۳/۳۹ میلیارد دلار در سال ۹۴ به ۲/۵۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ افزایش یافته است. هر چند این بازار به تعداد محدودی از کشورهای درآمد بالا اختصاص داشته است. طبق همین گزارش بریتانیا (۵/۸ میلیارد دلار) ایالات متحد امریکا (۶/۷ میلیارد دلار) و چین (۳/۵ میلیارد دلار) بزرگترین صادرکنندگان کالاهای فرهنگی بودند.
سهم کشورهای در حال توسعه حدود ۱% گزارش شده است.
واردکنندگان اصلی کالاهای فرهنگی در سال ۲۰۰۲ نیز ایالات متحد امریکا، بریتانیا و آلمان بوده‌اند.
پیشرفت چشم‌گیر در عرصه صادرات مربوط به آسیا به‌خاطر وجود آسیای جنوب شرقی است.
صادرات آن از ۶/۷% در سال ۹۴ به ۶/۱۵% در سال ۲۰۰۲ می‌رسد. صادرات امریکای لاتین و کارائیب ۱% افزایش و افریقا و اقیانوسیه مشترکاً ۱% سهم صادراتی داشته‌اند. این تصویر کلی گردش تجارت محصولات فرهنگی حاصل از کار صنایع فرهنگی و خلاق در جهان است. یکی از محورهای اصلی مباحث سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد یونسکو در حوزه فرهنگ توجه به صنایع فرهنگی و خلاق است.
صنایع فرهنگی عبارتست از صنایعی که آفرینش، تولید و تجارتی کردن محتوای ماهیتاً فرهنگی و غیر مادی را با یکدیگر تلفیق می‌کند. محتواها مشمول حق مؤلف‌اند و می‌تواند به شکل کالا یا خدمت عرضه شود (چاپ و نشر، چند رسانه‌ای‌ها، محصولات دیداری ـ شنیداری، محصولات صوتی و تصویری، فیلم طراحی و صنایع دستی)
صنایع خلاق شامل صنایع فرهنگی و کلیه تولیدات فرهنگی و هنری دیگر است (معماری، تبلیغات آگاهی‌های تبلیغاتی) نرم‌افزار‌‌ها، خدمات تجاری هوشمند … را در بر می‌گیرد.
هر چند این دو اصطلاح همزمان به کار برده می‌شوند ولی در اسناد یونسکو بیشتر صنایع خلاق کاربرد دارد. در راهبرد میان‌مدت یونسکو “بر نقش صنایع فرهنگی و صنایع خلاق به عنوان عوامل مهم توسعه و انسجام اجتماعی، فقرزدایی و ترویج تفاهم متقابل تأکید شده است. توجه به فرصت‌های توسعه‌ای که صنایع خلاق فرهنگی منشأ آن هستند و دسترسی بیشتر فرهنگ‌ها و گروه‌های آسیب‌پذیر به بازارهای محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله اولویت‌های راهبرد فوق است. سازمان در تلاش برای یافتن سازوکارهای جدید برای همکاری و مشارکت، تبادل بهترین رویه‌ها، تجارب و دانش به‌ویژه در چارچوب ائتلاف جهانی تنوع فرهنگی، همکاری جنوب ـ جنوب و “همکاری‌های شمال ـ جنوب ـ جنوب، است. در برنامه دوره دو ساله ۲۰۰۹-۲۰۰۸ یونسکو نیز توسعه صنایع فرهنگی و خلاق یکی از محورهای اصلی است. در پایان دوره فوق بهبود اطلاعات مربوط به صنایع فرهنگی و خلاق در سطوح ملی و بین‌المللی، توسعه سیاست‌های نشر کتاب، پیشرفت تنوع زبانی از طریق ترجمه و تدوین سیاست‌های نشر کتاب، افزایش آگاهی از تجارت مثبت مربوط به ترویج این نوع صنایع پیش‌بینی شده است.
یونسکو برای اجرای برنامه‌های پیش‌بینی شده سازوکارهایی را مد نظر قرار داده است از جمله: ایجاد شبکه جهانی شهرهای خلاق به شبکه‌ای که هدف آن تبادل افکار و تجربیات و رویه‌ها برای توسعه مصادیق صنایع فرهنگی یعنی ادبیات، فیلم، موسیقی، صنایع دستی، هنرهای بومی یا فولکوریک، طراحی است.
تدوین چارچوب آمارهای مربوط به صنایع خلاق؛ ظرفیت‌سازی در کشورها در حوزه صنایع خلاق، ترویج احترام به حق مؤلف، مبارزه با سرقت آثار فرهنگی و محصولات صنایع فرهنگی که نتایج زیانباری برای فرهنگ‌های محلی، ملی و توسعه اقتصادی دارد، از دیگر فعالیت‌های سازمان در این عرصه است.
عمده‌ترین تأکید در حوزه سیاست‌گذاری برای توسعه صنایع فرهنگی، وجود آمارهای مهمتر در زمینه محصولات فرهنگی و کل صنایع فرهنگی است. در واقع موضوع مهم کمّی کردن فرهنگ است که به نظر دشوار می‌رسد. هر چند پیشرفت‌های فراوانی در این عرصه رخ داده است.
امروزه به هنگامی که از نقش محوری فرهنگ در توسعه پایدار صحبت می‌شود، طبیعتاً نقش عمده صنایع خلاق در توسعه اقتصادی و اجتماعی بیش از هر زمان دیگری برسمیت شناخته شده است. اما برای ارزیابی این نقش و تحقق آن جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مربوط به صنایع فرهنگی، بازارهای صنایع فرهنگی و حفظ ذخایر و سرمایه‌های فرهنگی در درجه اول اهمیت قرار دارد.