اخلاق در علوم، فناوری و اخلاق زیستی

امروز اختراعات، اکتشافات، نوآوری‌های علمی و کاربرد فناوری‌های آن‌ها، پیشرفت‌های علوم زیستی به‌ویژه پژوهش درباره سلول‌های بنیادی، آزمایش‌های ژنتیکی، همانندسازی و غیره باعث مسائل اخلاقی، حقوقی و اجتماعی پیچیده‌ای شده است. یونسکو برای پاسخگویی به این مسائل بحث‌انگیز، برنامه اخلاق در علوم و فناوری به‌ویژه اخلاق زیستی را در دستورکار خود قرار داده است.
هدف یونسکو از این برنامه، تعریف، تدوین و اجرای چارچوب‌های اخلاقی برای پیشرفت‌های علوم و فناوری بر مبنای حفظ ارزش‌ها، احترام و رعایت حقوق بشر و کرامت انسانی است. نمونه‌ای از فعالیت‌‌های کمیسیون ملی یونسکو در چارچوب این برنامه: برنامه جایزه ابن سینای یونسکو برای اخلاق در علم؛ برنامه‌ریزی و هماهنگی برای انجام سفر علمی برندگان این جایزه به ایران و ملاقات با مقامات علمی و دانشگاهی و دانشجویان و سخنرانی در مراکز علمی و پژوهشی.
پروفسور مارگارت.آ.سامرویل (Margaret A. Somerville) استاد دانشگاه مک گیل کانادا در سال ۱۳۸۳، پروفسور عبدالله دار (Abdollah A. Daar) استاد بهداشت عمومی و جراحی و رئیس برنامه بیوتکنولوژی و اخلاق کاربردی دانشگاه تورنتو (کانادا) در سال ۱۳۸۵ و پروفسور رنسونگ کیو (Renzung Qiu) از کشور چین در سال ۱۳۸۸ از برندگان این جایزه بوده‌اند. همکاری و حمایت از سومین کنگره سالیانه اخلاق پزشکی (تهران، ۱۳۹۱).
جایزه ابن سینا برای اخلاق در علم
به ابتکار جمهوری اسلامی ایران و با همکاری یونسکو، جایزه ابن سینا برای اخلاق در علم از سال ۲۰۰۲ در یونسکو پایه‌گذاری شد. این جایزه هر دو سال یکبار به افراد و گروه‌هایی که تحقیقات و فعالیت‌های شاخص و برجسته‌ای در زمینه اخلاق علمی و فناوری انجام داده‌اند اعطا می‌شود. جایزه شامل یک مدال طلا مزین به تصویر ابن سینا، ده هزار دلار و یک هفته سفر علمی به ایران است که طی آن برنده جایزه در جلسات بحث و سخنرانی در دانشگاه‌ها و نهادهای تحقیقاتی کشور و ملاقات‌های علمی با استادان و متخصصان ایرانی شرکت می‌کند.
برخی از فعالیت‌های کمیسیون ملی در اخلاق زیستی عبارت است از:
– فعالیت‌های علمی آموزشی و پژوهشی درباره اخلاق در علوم و فناوری و اخلاق زیستی و برگزاری کنفرانس اخلاق در علم با حضور مدیران بخش اخلاق در علوم و فناوری یونسکو و برنده جایزه ابن سینا و مشارکت فعال متخصصان علوم پزشکی، ژنتیک و مهندسی ژنتیک، فناوری زیستی، فلسفه، معارف اسلامی، حقوق بشر، حقوق بین‌الملل و جامعه‌شناسی کشور در دانشگاه بوعلی سینا (همدان، ۱۳۸۳)، برگزاری کارگاه ملی آموزش اخلاق زیستی (قشم، ۱۳۸۲)، مشارکت در برگزاری کنگره بین‌المللی اخلاق زیستی با حضور مدیرکل یونسکو و رئیس‌ جمهور وقت ایران و مدیران و مسئولان بخش اخلاق در علوم و فناوری و کمیته بین‌المللی اخلاق زیستی و با شرکت متخصصان سی کشور جهان. از نتایج مهم این اجلاس، تصویب بیانیه تهران در زمینه اعلامیه جهانی اخلاق زیستی و حقوق بشر بود (تهران، ۱۳۸۴)، برگزاری نخستین جلسه ملی تخصصی آموزش اخلاق در علوم و فناوری (تهران، ۱۳۸۵)، برگزاری جلسه تخصصی زیرمنطقه‌ای آموزش اخلاق در علوم و فناوری با حضور مدیران بخش اخلاق در علوم و فناوری یونسکو و دومین برنده جایزه ابن سینا و متخصصان کشورهای ایران، پاکستان، ازبکستان، قرقیزستان و آمریکا (تهران، ۱۳۸۶)، همکاری در برگزاری کنگره بین‌المللی اخلاق پزشکی ایران (تهران، ۱۳۸۷)، حمایت از کنگره ژنتیک، حقوق، اخلاق و روانشناسی توسط پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی (تهران، آبان ۱۳۸۹)، حمایت از دومین کنگره بین‌المللی اخلاق زیستی، (تهران، بهمن ۱۳۸۹)، حمایت از سومین کنگره بین‎المللی حقوق پزشکی و حقوق بیماران (تهران، ۱۳۸۹)، تشکیل کرسی آموزش سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران،برگزاری بزرگداشت بیستمین سال تشکیل کمیته اخلاق زیستی جهانی (آذر ۹۲)، همایش سالیانه اخلاق و حقوق باروری با محوریت «معیارهای پذیرش در ارائه خدمات باروری از دیدگاه اخلاقی و حقوقی، (دی ۱۳۹۲)، اولین کنگره ملی جامعه سرطان و برگزاری پانل تخصصی اخلاق (بهمن ۹۲)، نشست‌های تخصصی اخلاق و سینما (آذر ۹۳)، اولین کنگره بین‌المللی کشاورزی سالم (بهمن ۹۳)، برگزاری دومین نشست تخصصی آموزش اخلاق در علوم و فناوری (اسفند ۹۳)، تأسیس کرسی طب سنتی در فرهنگستان علوم پزشکی (۹۳).

وب سایت کمیته ملی اخلاق زیستی و اخلاق در علم و فناوری کمیسیون ملی یونسکو

مطلب قبلی

مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی

مطلب بعدی

معرفی