گزارش مدیرکل یونسکو: “اجرای مصوبات اجلاس جهانی سران در باره جامعه اطلاعاتی” (WSIS)

گروه ارتباطات کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران
زمستان ۱۳۹۲

یونسکو و اجلاس سران در باره جامعه اطلاعاتی: تعهدی مجدد و دیدگاهی فراگیر

۱- در طی ده‌سال گذشته، یونسکو در اجرای مصوبات اجلاس سران در باره جامعه اطلاعاتی (WSIS) در ژنو سال ۲۰۰۳ و تونس سال ۲۰۰۵ مشارکت گسترده‌ای داشته است.
۲- در فوریه ۲۰۱۳ یونسکو با همکاری ITU، UNCTAD و UNDP اولین اجلاس شرکای WSIS+10 را در بالاترین سطح در پاریس با موضوع پیش به سوی جوامع معرفتی از طریق صلح و توسعه پایدار برگزار کرد.
۳- برگزاری این اجلاس، پاسخی به درخواست دبیرکل یونسکو بود که جمع‌بندی اقدامات اجرای مصوبات WSIS را در سال ۲۰۱۵ خواستار بود و اجلاس پرباری بود که به دستاوردها و چالش‌های ایجاد جوامع معرفتی فراگیر پرداخت.
۴- در این اجلاس ۱۴۵۰ شرکت‌کننده از ۱۳۰ کشور و بالغ بر ۸۰۰ شرکت‌کننده از راه دور از همه مناطق و گروه‌ها از جمله متخصصان و جامعه مدنی حضور داشتند. در طول این اجلاس ۸۳ نشست، کارگاه آموزشی و بررسی موضوعی مرتبط با ایجاد جوامع معرفتی فراگیر از طریق صلح و توسعه پایدار برگزار شد.
۵- بیانیه نهایی اجلاس با عنوان “اطلاعات و دانش برای همه” صادر گردید:
Information and Knowledge for All: An expanded vision and a renewed commitment

اولویت‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۲ یونسکو: تداوم همکاری، تسهیل و اجرای فعالیت‌های مرتبط با WSIS بعد از سال ۲۰۱۵
۶- گروه کاری جامعه اطلاعاتی سازمان ملل (UNGIS): این گروه در سال ۲۰۰۱ با همکاری یونسکو و معاونان رؤسای ITU، UNCTAD، UNDP و UNDESA در مشاوره با ۳۰ نفر از اعضا، بیانیه مشترک توسعه دستور کار را پس از سال‌های ۲۰۱۵
( Joint Statement on the Post-2015 Development ) تصویب و در آن چالش‌های پیش رو در قرن بیست و یکم را خاطرنشان کردند.
۷- همکاری در فرایند WSIS در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳: یونسکو یکی از برگزارکنندگان اجلاس‌های مشترک با دیگر آژانس‌های سازمان ملل بود که ۱۳۰۰ شرکت‌کننده از ۱۰۰ کشور را در نشست‌های تخصصی گرد هم آورد. بسیاری از نشست‌ها به موضوع جنسیت و ICT اختصاص یافته بود.
۸- راهبری اینترنت: یونسکو فعالانه در بخش‌های بین‌المللی راهبری اینترنت در باکو آذربایجان در سال ۲۰۱۲ شرکت داشت. همچنین یونسکو ۴ اجلاس حریم خصوصی اینترنت و آزادی بیان، اخلاق اطلاعات، چندزبانگی مجازی و حراست دیجیتال را برگزار و در ۱۰ اجلاس دیگر مشارکت نمود. یونسکو همچنین در مجموعه‎‌ای از فعالیت‌هایی در سال ۲۰۱۳ مانند اجلاس اندونزی در اکتبر ۲۰۱۳ برنامه‌ریزی و شرکت خواهد کرد.
اولویت‌های یونسکو در اجرای خطوط عمل WSIS
۹- دسترسی به اطلاعات و دانش (خط عمل ۳): یونسکو با انتشار گزارش جهانی دریچه‌ای نو برای توانمندسازی از طریق فناوری‌های نوین: دسترسی به اطلاعات و دانش برای توانمندسازی معلولان و کم‌توانان، سیاست‌های موجود در مناطق پنجگانه و توصیه‌نامه برای عمل را بررسی کرده است و مدلی از تکنولوژی فراگیر در آموزش از سوی آژانس اروپایی توسعه در نیازهای آموزشی خاص و ماکروسافت را گسترش داد.
۱۰- رسانه‌ها و سواد اطلاعاتی از نقاط کلیدی دسترسی و فرآیند اطلاعات در سال ۲۰۱۳ است که یونسکو چارچوب بررسی رسانه‌ها و سواد اطلاعاتی را که در برگیرنده مفاهیم تئوریک و بنیادی و ابزار ارزیابی است تهیه و نهایی کرده است.
۱۱- با حضور ۵۰۰ شرکت‌کننده کنفرانس جهانی حفاظت دیجیتال در ونکوور-کانادا در سال ۲۰۱۲ برگزار و بر نیاز به همکاری نزدیکتر بین یونسکو، کشورهای عضو و سازمان-های تخصصی و بخش خصوصی تأکید شد.
۱۲- آموزش مجازی (خط عمل ۷): یونسکو از ۱۳ کشور عضو که چگونگی به‌کارگیری فن‌آوریهای نوین در سیاست‌های آموزشی‌شان را تحلیل کرده بودند و همچنین دو مجمع منطقه‌ای وزرای آموزش حمایت کرده است. بررسی ظرفیت‌سازی در سیستم آموزش باز (open educational resources) که به بیانیه “آموزش باز” پاریس در خاتمه کنگره جهانی آموزش باز در سال ۲۰۱۲ منجر شد و تقویت آموزش معلمان با استفاده از فن‌آوری‌های نوین در تمامی مناطق از جمله اقدامات مهم یونسکو در عملی-کردن این خط عمل بوده است.
۱۳- یونسکو ۱۴ گزارش در خصوص آموزش از طریق موبایل تهیه کرده است. تدوین راهکارهای مناسب در سال ۲۰۱۳ آغاز شده و ۴ کشور به طور مستقیم استفاده از موبایل برای توسعه فنی را به‌کار برده‌اند.
۱۴- علوم سایبر (خط اقدام ۷): در سه کارگاه آموزشی زیرمنطقه‌ای در آفریقا پیرامون به‌کارگیری تکنولوژی فناوری‌ها و ابتکارات علمی، ۱۵۰ نفر از ۱۵ کشور آموزش دیده‌اند.
۱۵- همکاری جهانی در مناطق ساحلی با ایجاد دانش جدید پیرامون سواحل و مناطق ساحلی در بیش از ۵ کشور از جمله جزایر کوچک در حال توسعه از طریق تبادل اطلاعات به‌صورت آنلاین آغاز شده است.
۱۶- تنوع فرهنگی و هویت، تنوع زبانی و محتوای بومی (خط عمل ۸): نقش اصلی اینترنت برای اشاعه چند زبانگی به‌ویژه حفظ محتوای بومی و نام‌های دامنه بین‌المللی در گزارش جهانی پیرامون دامنه‌های بین‌المللی ۲۰۱۳ مورد تأکید یونسکو قرار گرفته است. یونسکو همچنین با ICANN برای گسترش توصیه‌نامه‌هایی برای سیاست‌های آینده اشاعه چندزبانگی در فضای سایبر مشارکت می‌کند.
۱۷- فیلم تخیلی کوتاه ۵ دقیقه‌ای به نام CULTRIP که بازی ویدیویی است و فهم و کاوش در مفاهیم کنوانسیون اشاعه و حفظ تنوع بیان‌های فرهنگی (۲۰۰۵) را از طریق دیداری- شنیداری ترغیب می‌کند، ابتکاری است که اهمیت ترویج صنایع خلاق و صنایع فرهنگی در توسعه انسانی را یادآوری می کند.
۱۸- از دانش مردم بومی پیرامون موضوعات زیست‌محیطی از طریق نشست‌های اینترنتی یونسکو در مورد برنامه های پیشرو در حوزه آب و هوا و پروژه‌های Marouo Wilxi در جزایر سلیمان با استفاده از تکنولوژی‌های نوین بهره‌برداری شده و فرصت‌هایی در اختیار مردم بومی قرار گرفته است که مطالب و تجارب کشورهای حاشیه‌ای را به این گونه در سطح جهانی تبادل کنند.
۱۹- رسانه‌ها (خط عمل ۹) : شرکت‌کنندگان در اجلاس‌های سران در باره جامعه اطلاعاتی بر آزادی بیان و اعمال آن در فضای مجازی تأکید داشتند که مجموعه‌ای از انتشارات یونسکو به موضوع آزادی اینترنت پرداخته و اجرای برنامه عمل سازمان ملل درخصوص تأمین امنیت روزنامه‌نگاران و مقابله با عدم تعقیب قضایی افرادی که علیه روزنامه‌نگاران مرتکب جرم شدند، در سال ۲۰۱۳ در سطح منطقه و ملی با تأکید بر روز جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۳ آغاز شده است.
۲۰- جنبه‌های اخلاقی جامعه اطلاعاتی (خط عمل ۱۰): گزارش چالش‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه اطلاعاتی در سال ۲۰۱۳ از سوی برگزارکنندگان اجلاس WSIS+10 منتشر و توسط هشتمین کمیسیون جهانی اخلاق علم و فناوری (COMEST) با همراهی برنامه اطلاعات برای همه تصحیح شد و کنفرانس‌هایی در این خصوص برگزار و نسخه تصحیح‌شده کتابچه راهنما در اجلاس جهانی علوم اجتماعی مونترال (کانادا) و اجلاس کارشناسی اخلاق جامعه اطلاعاتی (ریگا ـ لیتوانی در اکتبر ۲۰۱۳) نهایی گردید.
۲۱- مجموعه اقدامات فوق فقط بخشی از اقدامات اجراشده یونسکو در سال‌های
۲۰۱۳-۲۰۱۲ بوده که به طور مستقیم اهداف توسعه هزاره سوم را تحقق بخشیده است.
چالش‌ها و اقدامات آینده یونسکو در فرآیند مشارکت سال‌های ۲۰۱۵ به بعد
۲۲- بسیاری از ابتکارات و موضوعات جدید همچون گسترش اینترنت از طریق موبایل، شبکه‌های اجتماعی و دانش مبتنی بر محاسبات کامپیوتری cloud computing)) در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ در اجلاس سران پیش‌بینی نشده در حالی‌که بسیاری از ابتکارات و قابلیت نفوق روزافزون تکنولوژی‌ها در جوامع، تأثیر گسترده‌ای بر شیوه‌های ارائه خدمات دولت‌ها، فعالیت‌های تجاری مربوط به مصرف‌کنندگان و مشارکت شهروندان در زندگی عمومی حوزه‌های خصوصی داشته است.
۲۳- تکنولوژی‌های نوین و اثرات بالقوه‌ای که در حوزه توانمندسازی دارند به‌ویژه در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، هنوز به فعلیت در نیامده و نیاز بیشتری به توانمندسازی سیاست‌گذاران و معلمان وجود دارد تا آنان را قادر سازد که تنوع فرهنگی و زبانی را ترویج کنند. در حالی‌که آزادی بیان به‌واسطه اشاعه رسانه‌های مجازی گسترش یافته ولی نگرانی‌ها در حفظ حریم خصوصی در فضای مجازی بیشتر شده و آزادی بیان بر خلاف اعلامیه حقوق بشر که برای دسترسی به اطلاعات بدون هیچ محدودیتی تأکید می‌کند در بعضی کشورها نقض می‌شود.
۲۴- در پایان سال ۲۰۱۳ شورای امنیت سازمان ملل در مورد چگونگی بررسی WSIS+10 در سال ۲۰۱۵ تصمیم خواهد گرفت ولی به طور یقین یونسکو همانند ITU که نشست WSIS+10 را در آوریل ۲۰۱۴ در شرم‌الشیخ مصر برگزار خواهد کرد، در صدد است تا اهداف توسعه پایدار بعد از ۲۰۱۵ تحقق یابد. یونسکو در سایه همکاری‌های مشارکتی با دیگر شرکاء بر مبنای فعالیت‌های بین بخشی برای پیشبرد هرچه بیشتر تحقق جامعه معرفتی فراگیر تلاش می‌کند و با لحاظکردن نقش فن‌آوری-های نوین در دستیابی به اهداف توسعه پایدار، برای سال‌های پس از ۲۰۱۵ برنامه‌ریزی می‌کند.
قطعنامه مصوب
کنفرانس عمومی
۱- با یادآوری قطعنامه شماره ۵۶ سی‌وششمین اجلاس کنفرانس عمومی که از دبیرکل درخواست شده بود تا نقش رهبری یونسکو در پروسه اجلاس سران در باره جامعه اطلاعاتی را تقویت کند،
۲- با آگاهی از اهمیت فزاینده و تأثیرات فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در توسعه همه حوزه‌های ذی‌صلاح یونسکو،
۳- با تأکید بر اهمیت مشارکت شرکای متعدد در پیگیری مصوبات WSIS،
۴- با تأکید بر بیانیه نهایی اجلاس WSIS+10 در فوریه ۲۰۱۳،
۵- که از کشورهای عضو و دیگر شرکا، ترویج این بیانیه نهایی را درخواست می‌کند و از دبیرکل درخواست می‌کند:
الف) به فعالیت‌های بین‎ رشته‌ای از طریق تسهیل اقدامات بین بخشی در جهت ایجاد جوامع معرفتی فراگیر برای توسعه پایدار ادامه دهد،
ب) نقش رهبری یونسکو در فرآیند WSIS را با مشارکت فعال در پیشبرد ارزیابی WSIS هرچه بیشتر تقویت کند،
ج) گزارشی درخصوص اجرای مصوبات WSIS در سی‌وهشتمین کنفرانس عمومی یونسکو که تعهدات یونسکو را برای سال‌های بعد از ۲۰۱۵ بررسی می‌کند ارائه دهد.
تهیه و تدوین: اکرم رحیمی