ثبت یازده قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی: قنات‌های ایرانی نماد نقش مدیریت عادلانه و مردمی منابع در توسعه پایدار

کمیته میراث جهانی در چهلمین جلسه خود در استانبول ترکیه که از ۱۰ جولای ۲۰۱۶ برگزار شد، چهار اثر جدید از کشورهای چین، هند، ایران و میکرونزی در فهرست میراث جهانی ثبت کرد. یازده قنات ایرانی به عنوان دومین پرونده زنجیرهای بعد از ثبت باغ های ایرانی و به عنوان بیستمین اثر ایران در لیست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.

میراث جهانی یونسکو، نام عهدنامه ای بین المللی است که شانزدهم نوامبر ۱۹۷۲ میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به همه انسان های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص هستند. برپایه این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو می توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، برعهده همه کشورهای عضو خواهد بود.
در این اجلاس کمیته میراث جهانی، نمایندگان کشورهای مختلف به اظهار نظر درباره‌ی پرونده‌ی ارائه شده از سوی ایران پرداختند که بیشتر کشورها از جمله قزاقستان، جامائیکا، تانزانیا، بورکینافاسو، زیمباوه، آذربایجان، لهستان و … از قنات‌های تاریخی ایر ان و ثبت آن در فهرست میراث جهانی یونسکو حمایت کردند. بیشتر کشورهای عضو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، سیستم پیچیده و مدرن بکار رفته در آنها و سودمندی آنها برای محیط زیست اذعان کردند.
در سراسر مناطق خشک ایران، آب سکونتگاه های دائمی و کشاورزی توسط سیستم قنات باستانی از سفره های آب های زیر زمینی در دره ها و هدایت آب در طول تونل های زیرزمینی توسط گرانش و جاذبه زمین، اغلب با طی کیلومترها مسافت، تأمین می شد. یازده قنات معرف این سیستم محل استراحت کارگران، مخازن آب و آسیاب های آبی را شامل می شود. سیستم مدیریت عمومی سنتی هنوز در این محل ها اشتراک گذاری و توزیع عادلانه و پایدار آب را امکان پذیر می سازد. قنات ارائه شواهد و مدارک استثنایی از سنت های فرهنگی و تمدن ها در مناطق بیابانی با آب و هوای خشک ارائه می کند. این ویژگی ها موجب شد که کمیته میراث جهانی یونسکو به اتفاق ثبت این آثار را به عنوان میراث جهانی قبول کند.
اسامی قنات های ثبت شده «قصبه گناباد، بلده فردوس، زارچ حسن آباد، آسیاب آبی میرزا نصرالله مهریز، جوپار کرمان، اکبرآباد و قاسم آباد بروات بم، مون در اردستان، وزوان و مزدآباد اصفهان و ابراهیم آباد اراک» را در شش استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی و اصفهان شامل می شود.

qanat2

تاکنون با تلاش فراوان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، کمیسیون ملی یونسکو- ایران و نمایندگی دائم ایران در یونسکو و سایر نهادها، از بین میراث فرهنگی ایران، چغازنبیل به عنوان نخستین اثر ثبت شده کشوردر سال ۱۳۵۸، میدان امام اصفهان، تخت جمشید، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، سلطانیه، بیستون، مجموعه کلیساهایی آذربایجان، سازه های تاریخی- آبی شوشتر، بازار تبریز، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، ۹ باغ ایرانی شامل «اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، ارم شیراز، عباس آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولت آباد یزد، پاسارگاد شیراز، پهلوان پور یزد»، گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، محوطه باستانی شوش و چشم انداز میمند ۱۳۹۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.
طبق آمار، تعداد قنات های فعال ۳۶ هزار و ۳۰۰ رشته بوده و مجموع طول کوره های قنات ۲۱ هزار و ۷۸۰۰ کیلومتر و مجموع طول میله های قنات ۱۵۸ هزار و ۲۶۸ کیلومتر تخمین زده شده است. قنات زارچ با قدمت بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال و با ۷۱ کیلومتر طول به عنوان یکی از بلندترین قنات های ایران شناخته می شود. عمیق ترین مادر چاه نیز در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ حفر آن به دوره هخامنشی می رسد.

مطلب قبلی

شبکه‌های منطقه آسیا و اقیانوسیه

مطلب بعدی

برگزاری پانل تخصصی یونسکو در نخستین اجلاس جهانی شوراها و شهرداران ۲۰۱۶ با عنوان " مدیریت شهری در مسیر توسعه پایدار از منظر یونسکو"