دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران: گنجینه‌ای ارزشمند از انواع تصویر در کشور ما وجود دارد که بخشی از آن حفظ شده، بخشی دیگر در معرض خطر است و البته از عمده آن نیز اطلاعات کمی در دسترس عموم قرار دارد.

حجت‌الله ایوبی که شنبه، ۱۲ آبان در آئین بزرگداشت روز جهانی میراث دیداری و شنیداری در سالن همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران صحبت می‌کرد، میراث دیداری و شنیداری را با توجه به سابقه درخشان ایرانیان، ارجمند دانست و گفت: تصویر امر مهمی است تا جایی که مارتین هایدگر، اندیشمند آلمانی، این عصر را عصر تصویر دانسته است. اما نخستین تصاویر با نقاشی شروع شد و چنان مهم بود که حاکمان، برای به تصویر کشیدن فتوحات خود، به آن متوسل می‌شدند و حتی وقتی کاخ ورسای ساخته شد، لویی چهاردهم نگارخانه‌ای ایجاد کرد که مملو از نقاشی‌های وی با تصاویر با شکوه از او بود. نقاشی در آن دوره، هم هنر بود و هم رسانه؛ زیرا زماداران به دنبال ارائه تصویر با شکوه از زمامداری خویش بودند.

او ادامه داد: اما پس از آن، عکس بود که در جای نخست نشست و البته به مرور از صنعت به هنر تبدیل شد و عکاسان، به عنوان هنرمند شناخته شدند. دنیای امروز اما با عکس و تصویر سر و کار دارد و جنگ امروز، جنگ تصویر است و همه کشورها به دنبال ارائه تصویری مناسب از آرمان‌ها و اهداف خود و تصویری نامناسب از کشورهای متخاصم و برتری بر رقبا از طریق این جنگ تصویری هستند.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، افزود: ما امروز در ایران، عکاسان زبردستی هم داریم. جز این، باید از فیلم هم یاد کرد. سابقه سینما و علی‌الخصوص مستندسازی در ایران بسیار درخشان است. اولین جشنواره سینمایی در ایران در سال ۱۳۳۹ یعنی ۵۸ سال قبل برگزار شد. ساخت حدود ۱۵۰ فیلم در سال در ایران بسیار مهم است و جوایز سینماییِ جهان از آن مهم‌تر که هر ساله نصیب ایران می‌شود. بر این اساس، گنجینه‌ای ارزشمند از انواع تصویر در کشور ما وجود دارد که بخشی از آن حفظ شده، بخشی دیگر در معرض خطر است و البته از عمده آن نیز اطلاعات کمی در دسترس عموم قرار دارد.

ایوبی تاکید کرد: ثبت آثار دیداری شنیداری در فهرست‌های ملی، منطقه‌ای و یا جهانی یونسکو بهانه‌ای است که کمک می‌کند برای حفظ و احیای این میراث، نه تنها برای ایران، که برای بشریت و نه تنها برای نسل امروز، که برای نسل‌های آینده. ایشان در ادامه تاسیس کمیته ملی میراث دیداری– شنیداری را با حضور نمایندگان تمامی سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط در کمیسیون ملی یونسکو اعلام کرده و اظهار امیدواری کرد این کمیته نقش مهمی در همکاری در سطح ملی برای حفاظت از این میراث و ارائه پیشنهاد برای ثبت این آثار را ایفا کند.

سپس، سید ضیاء هاشمی، مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) پشت تریبون حاضر شد و گفت: میراث دیداری و شنیداری هر ملت، امروز بخشی غیر

قابل‌انکار از سرمایه ملی هر کشور است. سرمایه‌ای که می‌تواند ثروت‌های دیگر بیافریند. امروز ۳۸ سال از روزی که اولین سند بین‌المللی حفظ و پاسداشت تصاویر متحرک در کنفرانس عمومی یونسکو به تصویب رسید، می‌گذرد و تا امروز بسیاری از کشورها و کمپانی‌های بزرگ رسانه‌ای، اقدامات اساسی برای حفاظت از آرشیوهای ملی و بین‌المللی خود انجام داده‌اند. وی آرشیوهای دیداری و شنیداری امروز را بخش مهمی از سرمایه رسانه‌ها دانست و گفت: این آرشیوها هرچه بیشتر و غنی‌تر باشند، آنها را در ارجاعات تاریخی و تولید محتواهای منحصر به‌فرد متمایز می‌کنند.

هاشمی اضافه کرد: میراث دیداری و شنیداری در برگیرنده قسمت اعظم حافظه شخصی و اجتماعی ماست؛ بخش قابل توجهی از این میراث با صرف سرمایه‌های ملی به دست آمده و از همین‌رو به معنای واقعی کلمه سرمایه ملی ماست. به همین دلیل است که باید این میراث حفظ شود و به عنوان بخشی از میراث مشترک بشریت به اشتراک گذاشته شود تا محققان و دانشجویان از این سرمایه ملی استفاده کنند و ارزش‌های نو بر آن بیفزایند.

مدیرعامل ایرنا ادامه داد: باید توجه کرد که تمام آنچه از میراث دیداری و شنیداری در آرشیوها، سازمان‌های خصوصی و دولتی و شخصی قرار دارد، باید صیانت شود و به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث مشترک بشریت مورد توجه قرار گیرد.

هاشمی درباره نقش ایرنا در میراث تصویری ادامه داد: خبرگزاری ایرنا که پیش از انقلاب با نام خبرگزاری پارس کار خود را آغاز کرده است، امروز یکی از غنی‌ترین آرشیوهای دیداری و شنیداری را در اختیار دارد و آنها را به مثابه سرمایه ملی حفاظت می‌کند. خبرگزاری ایرنا به عنوان خبرگزاری رسمی کشور که در دهه‌های گذشته در خط مقدم اطلاع‌رسانی رسمی حضور داشته و بدون شک، یکی از غنی‌ترین آرشیوهای تصویری وقایع خبری کشور را در اختیار دارد و آماده است تا امکان استفاده تحقیقاتی و علمی از آن را برای پژوهشگران و محققان فراهم کند.

وی نخستین نگاتیو موجود در آرشیو خبرگزاری ایرنا را مربوط به سال ۱۳۳۹ شمسی دانست و افزود: بسیاری از نگاتیوهای موجود در آرشیو ما مربوط به وقایعی هستند که در زمره رویدادهای خبری روزگار خویش قرار می‌گرفته‌اند و امروز به عنوان بخش‌هایی از هویت و تاریخ ایران معاصر، عینیتی بی‌بدیل برای استناد در مباحث تاریخی دارند. تا کنون مجموع عکس‌های آرشیو شده در آرشیو عکس ایرنا نزدیک به ۵ میلیون قطعه عکس است؛ تصاویری که هر یک بخشی از هویت و تاریخ جامعه معاصر ایران را شکل می دهند و از نگاه ما بخش مهمی از سرمایه ملی کشور به شمار می آیند.

سپیده سیروس کبیری، معاون مدیرکل آرشیو مرکزی سازمان صداوسیما، دیگر سخنران این نشست بود که در اهمیت و جایگاه آرشیو گفت: آرشیو پناهنگاه میراث دیداری و شنیداری است و آرشیوداران، میراث‌داران این میراث در هر سرزمینی هستند. او در ادامه گفت: در این میان هر فرهنگی برای حفظ هویت خود برای نسل‌های آتی به میراث نیاز دارد که مهم‌ترین آن میراث دیداری و شنیداری است و از آن مهم‌تر تداوم این روند در حفظ میراث دیداری و شنیداری برای نسل‌های آینده با استفاده از متخصصان آرشیو است. ایشان بر ضرورت برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارشناسان و فعالان حوزه میراث دیداری شنیداری تاکید کرد.

در ادامه دکتر عباس کاظمی، استاد جامعه‌شناسی، گفت: دغدغه یونسکو، توجه به فرهنگ مردمی است و این روایتی از فرهنگ و تاریخ را تقویت می‌کند که حکایتگر طبقه متوسط و طبقه پایین‌تر است. برای مثال، خانم افسانه نجم‌آبادی در دانشگاه هاروارد، با ایجاد سایت «دنیای زنان در عصر قاجار»، کوشید تا عکس‌ها و اسناد زنان قاجار را از دل خانه‌ها و خانواده‌ها بیرون آورده تا حفظ شود. نکته دوم توجه به مشارکت همه مردم است و لازم است تا پویش مردمی برقرار شود و اسناد و تصاویر از میان مردم و توسط مردم جمع شود. بیژن کامکار نیز در خلال برنامه، درباره گروه موسیقی چاووش صحبت کرد که مورد توجه حاضران قرار گرفت.

همچنین اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به شعار امسالِ روز جهانی میراث دیداری و شنیداری که «داستان ادامه دارد…»، گفت: باید بکوشیم برای آیندگان، گنجینه‌ای را به ارث بگذاریم که زندگی‌شان را بهینه کند. زیرا در این میان، برای ثبت همه اقدامات بشری، تلاش‌هایی صورت می‌گیرد که باید آنها را به اشتراک گذاشت.

او ادامه داد: انسان‌ها همه لحظات خود را مدیون مواریث فرهنگی خود هستند و حافظه تاریخی که در اختیارشان قرار می‌گیرد و پیوستگی میان انسان‌ها، منظومه‌ای از تاریخ بشر را ایجاد می‌کند. رسالت ما حفظ این مواریث است و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، پایگاه و پناهگاهِ حفظ این میراث است تا در معرض دیدن و شنیدن قرار گیرد تا دیگران با ملاحظه آنها رویکرد جدیدی را عرضه کنند و سهم خود را برای آیندگان به اشتراک بگذارند.

او در پایان، ضمن تشکر از کمیسیون ملی یونسکو و دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران به‌خاطر تلاش برای حفظ میراث دیداری و شنیداری، تاکید کرد گنجینه‌های مردم باید که به ثبت جهانی برسد تا فرهنگ بشردوستانه ایران به جامعه بشری منتقل شده و محفوظ بماند.

همچنین لازم به ذکر است در آغاز این مراسم، پیام «اودری آزوله»، مدیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی میراث دیداری- شنیداری (۲۷ اکتبر ۲۰۱۸) توسط مریم سلطان‌زاده، سرپرست دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران قرائت شد که در بخشی از متن آن آمده بود:

«میراث دیداری- شنیداری، بخش مهمی از میراث فرهنگی ماست. تصاویر و اصوات که بر روی فیلم‌ها، نوارهای ویدئویی و صوتی ضبط شده‌اند گذشته ما را زنده کرده و اتفاقات، صحنه‌ها و موقعیت‌هایی را در حافظه جمعی ما ثبت می‌کنند که بدون آن‌ها از خاطر ما حذف می‌شدند یا ساکن و بی‌حرکت می‌ماندند. میراث دیداری- شنیداری منبعی ارزشمند از دانش و گواه و شاهد زنده‌ای بر تنوع اجتماعی، فرهنگی و زبانی ماست.»

در پایان این برنامه، از اعضا و همکاران کمیته ملی حافظه جهانی که در برگزاری کارگاه‌های استانی همکاری داشته‌اند و همچنین از دکتر اکبر ایرانی، عضو کمیته ملی حافظه جهانی کمیسیون ملی یونسکو که نگارش پرونده “جامع‌التواریخ” را که در سال ۲۰۱۷ به تبت جهانی رسید بر عهده داشته، قدردانی شد.

گفتنی است، پس از این مراسم، دو مستند «باد صبا» ساخته آلبر لاموریس و «اربعین» به کارگردانی ناصر تقوایی به نمایش درآمد.