اندر ستایش شاهنامه حکیم روشن روان توس

نیک به یاد دارم هنگامی که مدیر کل سازمان جهانی یونسکو ” کیشإروا ماتسورا ” ژاپنی با بانگ و پژواکی بلند و پر شور در برابر نمایندگان ۱۹۶ کشور عضو یونسکو و در هزاره گرامیداشت حکیم فردوسی اعلام کرد ：

کتابی که با ستایش خرد آغاز می گردد تنها برای ایرانیان نیست بلکه به کل بشریت تعلق دارد ….

خرد چشم جان است چون بنگری
تو بی چشم شادان جهان نسپری

خرد را مه و خشم را بنده دار
مشو تیز با مرد پرهیزگار

بنه کینه و دور باش از هوا
مبادا هوا بر تو فرمان روا

به کوتاهی و ژرفی شاهنامه را باید در این نگره استوار در نظر آورد ：

دیو شناسی

حکیم ورجاوند ایران زمین؛ عامل تمام پلیدی ها و پلشتی ها را در زندگانی بشر چیرگی دیو بر آدمی می داند !

برزخ
دوزخ
مینو

چیرگی دیو بر آدمی دوزخ
چیرگی آدمی بر دیو مینو و بهشت

و حماسه انسان از نظر گاه خردمند فرهمند توس زمانی جلوگر می گردد که آدمی در برزخ دنیا بر دیو های درون و برون چیره گردد …

دیو آز
دیو نیاز
دیو خشم
دیو رشک
دیو ننگ
دیو کین
دیو دروغ
دیو بی دانشی
دیو نمام
دیو ریا و دو رویی

پدر بزرگ ارجمند و ورجاوند همه ما ایرانیان حکیم ابوالقاسم فردوسی
این دیو ها را عامل بد فرجامی و بد سرانجامی می داند ..

زنهار! از برخی یاو گویان و ژاژ خایان که این حماسه بی نظیر جهانی را ناآگاهانه و ناخردمندانه داوری می کنند ..

هم بر این بنیاد، پاسخ فراخ و پهناور حکیم بهترین سخن است ：

ز نادان نیابی جز از برتری
نگر سوی بی دانشان ننگری

چنان دان که بی شرم بسیار گوی
نبیند به نزد کسی آبروی

و رحمت بر روان پاکت باد فردوسی بزرگ …
(عبدالمهدی مستکین، مدیر گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو- ایران)